Ignotum per ignotum

Ignotum per ignotum (z języka łacińskiego – “nieznane przez nieznane”, “niezrozumiałe przez niezrozumiałe”) – w logice: nieformalny błąd w definiowaniu. Polega na użyciu w członie definiującym danej definicji (definiensie) wyrażenia, którego znaczenie nie jest znane jej zamierzonym odbiorcom, lub przynajmniej jest dla nich nie w pełni zrozumiałe. Definicja taka nie jest błędna formalnie, nie spełnia jednak stawianych przed definicjami pragmatycznych kryteriów użyteczności: wyjaśnia niezrozumiałe pojęcia i wyrazy innymi niezrozumiałymi pojęciami i wyrazami.


Błąd ten ma więc charakter niekonsekwencji metodycznej. Stwierdzenie, że został popełniony w jakiejś definicji jest o tyle trudne, że wymaga znajomości zasobu słownictwa jej zamierzonych adresatów. Nie zawsze też wyraźna jest różnica między nim a błędem idem per idem (“to samo przez to samo”), jak np. w definicji “glosator to twórca glos”. Często błąd idem per idem uznaje się za specyficzną odmianę błędu ignotum per ignotum (ponieważ w błędzie idem per idem, nazywanym też “błędnym kołem w definiowaniu”, w części definiującej i w części definiowanej stosuje się to samo wyrażenie – a przecież część definiowana jest z założenia nieznana lub nie w pełni zrozumiała dla odbiorców definicji).

Błąd ignotum per ignotum wiąże się często z charakterystyką językową wypowiedzi. Narażone są na niego definicje posługujące się wyrazami niezrozumiałymi dla zamierzonej grupy odbiorów, w tym zwłaszcza zapożyczeniami językowymi i neologizmami.

Szczególnie często występuje w tekstach o charakterze popularnonaukowym (np. w słownikach i w encyklopediach) i dydaktycznym (propedeutycznym, podręcznikowym). W publikacjach takich często nie tłumaczy się wystarczająco lub nawet w ogóle nie tłumaczy terminów używanych w opisie omawianych zagadnień. Stosunkowo często posługują się też one słownictwem specjalistycznym, nieznanym – w zamierzeniu szerokiej – grupie odbiorców.

Przykłady błędu ignotum per ignotum

  • Definicja koniunkcji typu “koniunkcja to funktor zdaniowy od dwóch argumentów zdaniowych” w sytuacji, gdy zamierzony odbiorca nie wie nie tylko tego, czym jest koniunkcja, ale także tego, czym są funktory zdaniowe i argumenty zdaniowe.
  • Definicja brzmiąca “aspiryna to kwas acetylosalicylowy” w sytuacji, gdy odbiorca nie wie, czym jest kwas acetylosalicylowy.

Ignotum per ignotius

Wyróżnia się niekiedy odmianę tego błędu, nazywaną ignotum per ignotius (w języku łacińskim “nieznane przez jeszcze bardziej nieznane”, “nieznane przez tym bardziej nieznane”), wyodrębnianą ze względu na różnicę stopnia. Także ona jest wyjaśnieniem pozornym. Polega na definiowaniu wyrażeń niezrozumiałych przez jeszcze bardziej niezrozumiałe. W literaturze przedmiotu spotyka się jednak także uznawanie obu tych terminów za synonimiczne.

Bibliografia:

  • Kazimierz Ajdukiewicz, Logika pragmatyczna, 1965.
  • Tadeusz Kotarbiński, Kurs logiki dla prawników, 1951.
  • Zdzisław Kraszewski, Główne zagadnienia logiki, 1970.
  • Zenon Ziembiński, Logika praktyczna, 1956.

Tagi
Encyklopedia filozofiiKsięga przysłówLeksykon języka łacińskiego

1 komentarz do “Ignotum per ignotum”

Dodaj komentarz