Hans von Aachen
Hans von Aachen (1552-1615) – niemiecki malarz i rysownik, jeden z czołowych przedstawicieli niemieckiego manieryzmu. Działał w Niemczech, we Włoszech i w Pradze, zaliczany jest do “szkoły praskiej”. Całkowicie zerwał z istniejącymi wciąż w Niemczech tradycjami malarstwa gotyckiego i przygotował drogę do rozwoju niemieckiego malarstwa barokowego. W swoich dziełach posługiwał się erudycyjną alegorią, zwłaszcza w malarstwie portretowym syntetyzując przy tym manieryzm włoski i niderlandzki.
Imię malarza jest różnie zapisywane, np. Hans von Achen, Johann von Aachen, nazwisko w formie Aach, Ach, Acha, imię w formie Hans, Johann, Joan . Występują też formy takie jak Abak, Janachen, Fanachen, Jean Dac, Aquano, van Aken.
Hans von Aachen – biografia
Hans von Aachen rodził się w 1552 roku w Kolonii. Nazwisko “von Aachen” przydał sobie, gdyż jego rodzina pochodziła z Akwizgranu (niem. Aachen), gdzie urodził się jego ojciec – sam jednak nie miał żadnych związków z tym miastem.
Już w dzieciństwie wykazywał duży talent do rysunku. W związku z tym w wieku 16 lat rozpoczął w rodzinnej Kolonii naukę malarstwa – jego nauczycielem był flamandzki malarz Georg Jerrigh, który sam pobierał nauki w Antwerpii. W warsztacie Jerrigha młody Hans von Aachen pracował przez niemal sześć lat. Już w Kolonii został członkiem gildii malarzy.
W 1574 roku odbył podróż do Włoch, gdzie studiował malarstwo do 1588 i zapoznał się z najnowszymi osiągnięciami sztuki renesansowej. Na dłuższy czas zatrzymał się w Wenecji, gdzie wielkie wrażenie wywarli na nim tamtejsi mistrzowie – przede wszystkim Tintoretto, a także Correggio. W Wenecji pracował jako kopista dla malarza Gaspara Rema. Od 1575 roku przebywał w Rzymie, gdzie duży wpływ wywarły na niego dzieła Michała Anioła. Zwrócił tam na siebie uwagę kręgów artystycznych. W Rzymie związał się ze środowiskiem malarzy z północnej Europy, do którego należeli Otto van Veen, Joris Hoefnagel, Jan Speeckaert, Paul Bril, Matthijs Bril i Joseph Heintz. W latach 1582-1583 przebywał także we Florencji, gdzie zetknął się z malarzem Giambologną. W 1585 ponownie osiadł w Wenecji. We Włoszech otrzymywał zamówienia na dzieła sztuki od wielu mecenasów, tworzył przy tym często kopie włoskich i starożytnych dzieł sztuki. We Florencji zamówienia obejmowały głównie portrety, w tym portrety członków rodu Medyceuszy.
Po powrocie do Niemiec przebywał w Kolonii – źródła potwierdzają jego pobyt w rodzinnym mieście dla 1588 roku. Następnie przebywał w Monachium (od 1589) i w Augsburgu. Przybył tam na zaproszenie księcia Bawarii Wilhelma V Pobożnego. W 1592 poślubił w Pradze Reginę di Lasso, córkę sławnego kompozytora renesansowego Orlando di Lasso. W Bawarii do jego mecenasów należeli też zamożni bankierzy Fuggerowie
Od 1592 roku działał w Pradze – został wtedy powołany na malarza nadwornego cesarza Rudolfa II Habsburga (stanowisko, które piastował, określono jako Kammermaler von Haus aus). Po śmierci Rudolfa II sprawowanie tej funkcji przez artystę potwierdził cesarz Maciej Habsburg. Od 1596 osiadł w Pradze na stałe. Zalicza się go więc do tzw. “szkoły praskiej”. Na dworze cesarskim był nie tylko wiodącym malarzem, ale także agentem odpowiedzialnym za zakup dzieł sztuki, a niekiedy także dyplomatą (podobnie jak inni malarze na dworze cesarza). W tym charakterze odbył wiele podróży zagranicznych. W 1602 został doradcą cesarskim. W 1605 Rudolf II nadał mu prawa szlacheckie.
Zmarł w Pradze 4 marca 1615 roku (podaje się też 6 stycznia 1616 roku). W 1790 odnaleziono w Pradze jego nagrobek, ufundowany przez żonę. Jego dziełom poświecono wystawy tematyczne, Eros und Mythos. Kunst am Hof Rudolfs II (Kunsthistorisches Museum, Wiedeń, 1995) i Praga Magica. L’Art à Prague au temps de Rodolphe II (Musée Magnin, Dijon, 2002).
Uczniowie
Najbardziej znanym uczniem Hansa von Aachen był Pieter Isaacsz., który terminował u niego w okresie włoskim. Do uczniów von Aachena w Pradze należeli Andreas Vogel, Christian Buchner i Hans Christoph Schürer.
Hans von Aachen – twórczość
Hans von Aachen tworzył przede wszystkim obrazy obrazy o tematyce mitologicznej, w jego dorobku jest również wiele portretów, a także sceny historyczne, religijne, rodzajowe i alegoryczne (np. Zwycięstwo prawdy pod ochroną sprawiedliwości, 1598; Sąd Parysa, 1590). Za jego najważniejsze dzieło uchodzi obraz Dawid i Batszeba (Batszeba w kąpieli, ok. 1600, Wiedeń, Kunsthistorisches Museum; por. Dawid – w sztuce).
Na dworze Rudolfa II był, obok niderlandzkiego malarza Bartholomäus Sprangera, najwybitniejszym reprezentantem malarstwa manierystycznego. Styl Hansa von Aachena jest odległy od renesansu niemieckiego. Łączy w sobie elementy manieryzmu rzymskiego i manieryzmu florenckiego z weneckim koloryzmem i niderlandzkim realizmem. Szczególne silny wpływ wywarli na niego Correggio i Spranger. Do jego najciekawszych obrazów należą dzieła historyczne i alegoryczne, które w sposób zmysłowy ukazują ciało pod pretekstem przedstawiania starożytnych bóstw. Zawierają one subtelne aluzje do panowania Rudolfa II, gloryfikujące władcę (np. Bachus, Ceres i Kupidyn, ok. 1600, Wiedeń, Kunsthistorisches Museum; zob. też – Bachus w sztuce).
Do wczesnych obrazów von Aachena, które zdobyły mu popularność we Włoszech należy Pokłon pasterzy z 1598 – znane jedynie z rysunków i kopii. Był to jego pierwszy obraz ołtarzowy, stworzony dla kaplicy rzymskiego kościoła jezuitów Il Gesù. We Włoszech stworzył także lubiany również przez współczesną publiczność portret muzyczki o imieniu Donna Venusta (Madonna Venusta), grającej – jest to zarazem autoportret, w którym postać pijącego wino malarza występuje na drugim planie. We Florencji namalował portret poetki Madonny Laury.
Do dzieł stworzonych w Bawarii należy np. Zmartwychwstanie (rycinę na podstawie tego dzieła stworzył Raphael Sadeler) oraz Święta Helena, matka Konstantyna, odnajdująca Krzyż Prawdziwy. W Monachium i Augsburgu Hans von Aachen stworzył także wiele portretów, w tym zamówione przez Wilhelma V Pobożnego portrety samego władcy i członków jego rodziny. Do największych sukcesów malarza należał obraz Wenus i Adonis, który to właśnie zapewnił mu pozycję malarza nadwornego na dworze cesarskim w Pradze.