Gemmy Abraksasa

Gemmy Abraksasa – w sztuce starożytnej: amulety, które w późnej starożytności stosowali gnostycy – nazwa pochodzi od imienia ich bóstwa, Abraksasa. Spotyka się też określenia abraxas gemma, abraksasy, kamienie gnostyckie.

Amulety takie znane były głównie od I do III wieku n.e.,  stosowały je niektóre sekty gnostyckie – wytwarzano je jednak aż po średniowiecze. Występowały jako gemmy, szlachetne i półszlachetne kamienie ozdobione miniaturową płaskorzeźbą. Zdobione były one najczęściej motywami figuralnymi, wśród których dominował sam Abraksas (Abraxas). Bóstwo to przedstawiane było jako hybryda, najczęściej z głową koguta (lub z głową lwa), ciałem człowieka i odnóżami w kształcie węży.

Bogata była także symbolika tego rodzaju gemm, różnego pochodzenia. Mogła to być symbolika literowo-numeryczna w typie kabalistycznym, różnego rodzaju symbole i atrybuty zaczerpnięte z religii greko-rzymskiej, elementy ikonograficzne pochodzące z chrześcijaństwa i religii Wschodu. Najczęściej jako inskrypcja pojawiało się samo imię Abraxas, które jako manifestacja pochodzącej z religii irańskiej zasady walki dobra i zła samo miało znaczenie magiczne i uzdrawiające. Na amuletach gnostyckich pojawia się też tajemnicze słowo abrakadabra, zapisywane w specyficznym, zanikającym porządku, w formie trójkąta.