Ferhat Abbas

Ferhat Abbas, pełna forma imienia Ferhat Mekki Abbas, zapisywane też Farhat Abbas, urodzony 24 sierpnia 1899 roku, zmarły 24 grudnia 1985 roku – algierski polityk i publicysta. Działacz niepodległościowy, pełniący funkcję tymczasowej głowy państwa.

Ferhat Abbas: Biografia

Urodził się  24 sierpnia 1899 w miejscowości Al-Tahir (Taher) w północno-zachodniej Algierii jako syn urzędnika. Jako miejsce urodzenia podaje się też pobliskie miejscowości Bani Sar i Bani Affer. Rodzina związana była ściśle z francuską administracją kolonialną – ojciec Ferhata Abbasa, który służył jako kaid (qa’id, caid), został nawet odznaczony Legią Honorową. Odebrał edukację w języku francuskim – najpierw w Philippeville (obecnie Skikda), następnie w mieście Konstantyna. Odbył trzyletnią służbę w armii francuskiej jako medyk. Następnie studiował farmację na Uniwersytecie w Algierze. Początkowo był frankofilem, wkrótce jednak rozczarował się polityką kolonialną Francji w swoim kraju.

Przez dwa lata służył w armii francuskiej. Następnie pracował jako farmaceuta w miejscowości Satif (Sétif), gdzie miał własną aptekę. W latach 30, rozpoczął działalność polityczną, a także publicystyczną. Został wybrany członkiem rady miejskiej tego miasta, a następnie zgromadzenia ogólnego w pobliskiej Konstantynie. Na wzór młodoalgierczyków (Jeunes Algériens) przyszłość Algierii widział wtedy we współpracy z Francją, ideałem była dla niego amalgamacja rodzimej kultury algierskiej z wzorcami europejskimi. Rozkład kolonializmu przynieść miał emancypację nie tylko algierskich muzułmanów, ale także obywateli Francji. Choć miał opinię działacza umiarkowanego, często występował przeciw nadużyciom władz kolonialnych. Stopniowo jednak poglądy polityczne Abbasa ewoluowały, od sprzyjania asymilacji kulturowej Algierczyków po radykalny rewolucjonizm.

Rozczarowany następnie do polityki Francuzów, założył w 1938 roku organizację Union Populaire Algérienne (Algierska Unia Ludowa). Działała ona na rzecz równouprawnienia Algierczyków i Francuzów (osadników francuskich w Algierii). Przedstawiała program autonomii wewnętrznej. Dążyła przy tym nie do powszechnego przyjęcia wzorów kultury francuskiej, ale do zachowania rodzimej kultury Algierii i do zwiększenia roli języka arabskiego w życiu społecznym.

W czasie II wojny światowej wydał potępienie rządów francuskich w Algierii w formie manifestu – Manifeste du peuple algérien. Domagał się konstytucji, która zagwarantowałaby równość wobec prawa wszystkich Algierczyków. Mimo niechęci do kolonializmu francuskiego, w czasie wojny został jednak członkiem korpusu medycznego armii francuskiej. W 1940 roku spędził kilka miesięcy w niewoli niemieckiej.

Po uwolnieniu kontynuował działalność polityczną. Wydany w latach wojennych manifest, ogłoszony 10 lutego 1943 roku, odzwierciedlał przełom w poglądach Abbasa. Przekazany został także władzom francuskim i operującym wtedy w Afryce Północnej aliantom. Nie tylko potępiał kolonializm francuski w Algierii, ale też wzywał, aby w kraju tym zastosowanie znalazła zasada samostanowienia narodów.

W maju 1943 roku Ferhat Abbas wydał ze swoimi współpracownikami dodatek do manifestu, w którym domagał się już wprost niepodległości Algierii. 26 czerwca został on przedstawiony francuskiemu gubernatorowi, który odrzucił zaprezentowane w nim żądania. Abbas i Messali Hadj, algierski przywódca ludowy, powołali wtedy ugrupowanie Amis du Manifeste et de la Liberté (“Przyjaciele Manifestu i Wolności”, AML). Ugrupowanie to dążyło do ustanowienia Algierii jako państwa niepodległego, ale sfederowanego z Francją (która, po odrzuceniu kolonializmu, ulec miała odrodzeniu i przekształceniu wewnętrznemu). AML zostało jednak zdelegalizowane, a sam Ferhat Abbas znalazł się w więzieniu, z którego uwolniony został w 1946 roku.

Po wyjściu z więzienia założył Union Démocratique du Manifeste Algérien (“Demokratyczna Unia Manifestu Algierskiego”, UDMA). W 1946 został członkiem francuskiego Zgromadzenia Narodowego, które miało charakter Zgromadzenia Konstytucyjnego, oraz lokalnego zgromadzenia algierskiego (do 1955 roku).

Także kolejna założona przez Abbasa organizacja nawoływała do współpracy z Francją i utworzenia niepodległej Algierii. Sprzeciwiała się walce zbrojnej, początkowo dystansowała się od Frontu Wyzwolenia Narodowego (Front de Libération Nationale, FLN), który to dążył już do uzyskania niepodległości nie w drodze współpracy z kolonizatorem, ale w drodze walki rewolucyjnej. Poglądy Abbasa, wciąż umiarkowane i ugodowe, nie spotykały się jednak ze zrozumieniem ze strony Francuzów. W związku z tym w 1956 roku Abbas zmuszony został do emigracji i osiadł czasowo w Kairze.

W Kairze, w kwietniu 1956, po utracie złudzeń wobec możliwości pokojowej współpracy z Francuzami, został członkiem FLN. W latach 1954-1962 miała miejsce wojna o niepodległość Algierii (wojna algierska). 18 września 1958 roku uformował się w Kairze tymczasowy rząd Republiki Algierskiej, z Abbasem jako premierem. Z ramienia rządu Abbas prowadził rokowania z Francją, prezydentem której był wtedy Charles de Gaulle. Pierwsze rozmowy miały miejsce w czerwcu 1960 roku w Melun, nie przyniosły jednak rozstrzygnięć. Z funkcji premiera rządu tymczasowego Abbas zrezygnował w 1961 roku. Jego następcą został 27 sierpnia 1961 roku Benyoucef Benkhedda, o bardziej radykalnych, lewicowych poglądach niż antykomunista Abbas.

W latach 1962-1963, już po uzyskaniu niepodległości przez Algierię (3 czerwca 1962), Ferhat Abbas był przewodniczącym Zgromadzenia Konstytucyjnego (Zgromadzenie Narodowe), a więc de facto głową państwa (25 września 1962). 13 sierpnia 1963 roku zrezygnował jednak z tej funkcji na skutek sporów wewnętrznych w obrębie Frontu Wyzwolenia Narodowego. Abbas, pomimo że był związany z rewolucyjnym i socjalistycznym FLN, pozostawał zwolennikiem porządku konstytucyjnego i parlamentarnego. Rezygnacja z funkcji w sierpniu 1963 roku wiązała się przede wszystkim z jego protestem wobec przyjęciu konstytucji Algierii poza Zgromadzeniem Konstytucyjnym.

Po ustąpieniu ze stanowiska Abbas został wykluczony z FLN. Znalazł się też w areszcie domowym w 1964 roku, z którego uwolniono go jednak już rok później. Do aresztowania Abbasa przyczynił się ówczesny prezydent Algierii, Ahmad Ben Bella (Ahmed Ben Bella). Uwolnienie Abbasa miało miejsce po przewrocie, na którego czele stał Houari Boumédiènne (Huari Bumedien). Abbas odmówił jednak przyjęcia funkcji cywilnej głowy państwa, którą Boumédiènne mu zaoferował.

W 1976 roku Abbas zaatakował nowy rząd Algierii, krytykując brak swobód demokratycznych w kraju. Ponownie znalazł się wtedy w areszcie domowym. Całkowicie utracił wtedy wpływ na życie polityczne kraju.Zmarł w Algierze 24 grudnia 1985 roku, w wieku 86 lat.

Ferhat Abbas: Publikacje

W 1931 roku Ferhat Abbas opublikował utwór Le jeune Algérien. De la colonie vers la province (“Młody Algierczyk. Od kolonii do prowincji”).

W wydanej w 1962 roku książce La nuit colonial (“Noc kolonialna”) Abbas opisał algierską wojnę o niepodległość. Zdarzeniom wojennym poświęcił także pracę z 1980 roku Autopsie d’une guerre (“Autopsja wojny”).

Frazy: Farhat Abbas; Abbas, Farhat; Abbas, Ferhat.