Georgius Agricola
Georgius Agricola: XVI-wieczny uczony znany jako "ojciec geologii"
Georgius Agricola: XVI-wieczny uczony znany jako "ojciec geologii"
Język ladino: język romański używany przez Sefardyjczyków.
Jezyk ladyński: język z grupy retoromańskiej używany we Włoszech (Tryden-Górna Adyga, Veneto).
Zwischenruf (z języka niemieckiego): głośny okrzyk z sali przerywający wypowiedź publiczną, np. debatę parlamentarną.
Dante Aligheri (Alighieri): najwybitniejszy poeta literatury włoskiej i średniowiecznej, filozof, działacz polityczny.
Uniwerbizacja: wprowadzenie nazwy jednowyrazowej na miejsce nazwy dwuwyrazowej.
Andrea Alciato (1492-1450): włoski humanista, prawnik, autor popularnego dzieła "Emblemata".
Nacechowaność, nacechowanie: w terminologii językoznawczej - posiadanie przez jeden z członów opozycji prywatnej cechy, której pozbawiony jest człon drugi.
Aspekt, aspekt czasownika: kategoria gramatyczna czasownika, dzieląca ogół czasowników na dwie klasy, czasowniki dokonane i czasowniki niedokonane.
Stanisław Bąk (1900-1981): językoznawca, dialektolog.
Jan Baudouin de Courtenay: Jan Niecisław Baudouin de Courtenay (1845-1929), polski językoznawca.
Batłomiej z Bydgoszczy: jeden z pierwszych polskich leksykografów, autor dwóch słowników polsko-łacińskich, bernardyn.
Jerzy Samuel Bandtkie: badacz Śląska, historyk drukarstwa, filolog i językoznawca.
Budowa zdania: zespół wzajemnie powiązanych członów zdania.
Budowa słowotwórcza rzeczowników: struktura słowotwórcza rzeczowników w język polskim.
Budowa słowotwórcza przysłówków: struktura słowotwórcza przysłówków w języku polskim.
Budowa przymiotników: budowa słowotwórcza przymiotników w języku polskim.
Budowa słowotwórcza liczebników: struktura słowotwórcza liczebników w języku polskim.
Budowa liczebników złożonych: struktura słowotwórcza liczebników złożonych.
Budowa liczebników zbiorowych: budowa słowotwórcza liczebników zbiorowych.
Budowa liczebników wielorakich: struktura słowotwórcza liczebników wielorakich.
Budowa liczebników prostych: budowa słowotwórcza liczebników prostych.
Bezokolicznik w dialektach: zróżnicowanie dialektalne w formach bezokolicznika w języku polskim.
Budowa liczebników porządkowych: struktura słowotwórcza liczebników porządkowych.
Budowa liczebników mnożnych: struktura słowotwórcza liczebników mnożnych.
Budowa słowotwórcza czasowników: struktura słowotwórcza czasowników w języku polskim.
Budowa czasowników niedokonanych i dokonanych: struktura słowotwórcza czasowników dokonanych i niedokonanych.
Budowa czasowników jednokrotnych i wielokrotnych: struktura słowotwórcza czasowników wielokrotnych i jednokrotnych.
Błąd semantyczny (błąd znaczeniowy): użycie wyrazu niezgodnie z jego znaczeniem.
Błąd stylistyczny: naruszenie normy językowej w zakresie stylu.
Błąd składniowy, także błąd syntaktyczny: rodzaj błędu językowego, błąd polegający na nieuświadomionym i nieuzasadnionym złamaniu obowiązujących w danym języku norm składni zdania pojedynczego lub zdania złożonego.
Błąd ortograficzny: zapisanie wyrazu niezgodnie z panującą normą ortograficzną.
Błąd leksykalny: użycie wyrazu w niewłaściwym znaczeniu.
Błąd interpunkcyjny: błędy interpunkcyjne polegają na niewłaściwym użyciu lub pominięciu znaków przestankowych (znaków interpunkcyjnych).
Błąd frazeologiczny - błąd językowy, niewłaściwe połączenie jednego lub kilku wyrazów w jedno wyrażenie lub zwrot; naruszenie normy językowej w zakresie frazeologii.
Błąd fonetyczny: naruszenie normy językowej w zakresie wymowy
Błąd fleksyjny: naruszenie normy językowej w zakresie fleksji.
Błąd językowy - nieświadome odstępstwo od współczesnej normy językowej.
Biernik (accusativus, akuzatyw): przypadek gramatyczny (pytania kogo? co?).
Bezokolicznik, infinityw, infinitivus: forma czasownika nieokreślona pod względem czasu, osoby, liczby i rodzaju.
Barwa głoski: brzmienie danej głoski, właściwy dla tej głoski ton, który pozwala odróżnić ją od pozostałych głosek.
Barwa wyrazu: takie nacechowanie semantyczne danego wyrazu, które wiąże się z zakresem jego użycia. Barwa ekspresywna wyrazu i barwa emocjonalna wyrazu (barwa uczuciowa wyrazu).
Barbaryzm, barbaryzmy: negatywnie oceniane zapożyczenia językowe.
Archaizm - każdy element języka odczuwany współcześnie (w świetle obowiązujących współcześnie norm poprawnościowych) jako przestarzały, pochodzący z minionej epoki historycznej; jednostka systemu językowego, która reprezentuje stan wcześniejszy wobec innych jednostek tego systemu.
Apostrofa: figura retoryczna stanowiący bezpośredni zwrot do osoby, bóstwa, upersonifikowanej idei lub przedmiotu. Zaliczana do figur myśli. Apostrofa występuje tak w przemówieniach, jak i w utworach literackich, zwłaszcza poetyckich. Termin występuje także w lingwistyce.
Antonim: antonimy to pary wyrazów (względnie wyrażeń), których znaczenie jest przeciwstawne.
Analiza dyskursu, także lingwistyka transfrastyczna: analiza, której przedmiotem jest dyskurs (wypowiedź dłuższa, niż zdanie).
Dyskurs: każdy komunikat dłuższy niż zdanie. Dyskurs jest przedmiotem zainteresowania filozofów i badaczy kultury (postmodernizm, poststrukturalizm) oraz językoznawców.
Anakolut: figura retoryczna i konstrukcja składniowa o charakterze błędu językowego (zdanie o wadliwej konstrukcji).
Akcent wyrazowy: akcent wyrazu lub zestroju akcentowego, określonego rodzaju wzmocnienie sylaby lub kilku sylab wyrazu lub zestroju akcentowego .
Dublet językowy: równoważny środek językowy.
Afazja: zaburzenie w zdolności posługiwania się językiem spowodowane uszkodzeniami określonych okolic mózgu.
Asteronim: forma pseudonimu i kryptogramu, ukrycie liter wyrazu za pomocą gwiazdek, asterysków.
Środki audiowizualne: wzrokowo-słuchowe metody przekazu treści. Audiowizualne środki przekazu, materiały audiowizualne i audiowizualne środki techniczne.
Askryptor, nondeskrypytor, niedeskryptor: odpowiednik słowny deskryptora. Askryptory stosowane są w systemach informacyjno-wyszukiwawczych, zwłaszcza w tezaurusach.
Appellativum (appellativum), apellativum (apellativa): pseudonim utworzony od imienia pospolitego (nazwy pospolitej), także samp imię pospolite.
Ananim: rodzaj pseudonimu, odwrócenie kolejności liter imienia lub nazwiska autora.
"Aktualne Problemy Informacji i Dokumentacji. Organ Centralnego Instytutu Informacji Naukowo-Technicznej i Ekonomicznej, poświęcony zagadnieniom teorii i praktyki informacji": czasopismo wydawane w latach 1953-1990.
Bifoilum, bifolia: arkusz złożony na pół, co daje dwie karty i cztery stronice.
Alegoria: motyw, znak, który ma dwa znaczenia, znaczenie dosłowne i znaczenie ukryte. Figura retoryczna stanowiąca formę rozwiniętej metafory.
Ablativus loci: "ablatyw miejsca", funkcja ablatywu pochodzenia miejscownikowego.
Ablativus absolutus: konstrukcja składniowa w łacinie (konstrukcja absolutna).
Amplifikacja tekstu: dodanie do tekstu nowych elementów jako błąd tekstu, przez tłumacza, filologa, samego autora lub jako kontaminacja.
Adresat komunikatu, adresat informacji: potencjalny odbiorca informacji, osoba, do której nadawca skierował komunikat.
Adnotacja zawartościowa, adnotacja treściowa zawartościowa: odwzorowuje spis treści danego dokumentu, wylicza jego części składowe
Affectivum, affectiva: wyrazy mające jednocześnie znaczenie neutralne i wyrażające relację uczuciową.
Akrofonia, zasada akrofonii - sposób, w jaki w rozwoju pisma ideogramy przekształcają się w litery. Polega na tym, że ideogram zaczyna być używany nie jako graficzny znak danego słowa, ale jako znak głoski, od której rozpoczyna się to słowo.
Achuale: język indiański z rodziny jivaro (jibaro), używany w Ekwadorze i Peru. Także: achuar-shiwiar, achual, achuar, achuara, jivaro, maina, mayna, shiviar.
Język chakaski, język abadyński, język jenisejski: język północnoturecki używany przez Chakasów na terenie Chakasji.
Ablativus modi: ablatyw sposobu, funkcja ablatywu w języku łacińskim. Wyraża sposób, odpowiada na pytanie "jak"?
Ablativus mensurae: "ablatyw miary", funkcja ablatywu w łacinie. Występuje po wyrazach porównawczych (comparativa).
Ablativus limitationis, ablativus respectus: "ablatyw ograniczenia", "ablatyw względu", funkcja ablatywu w łacinie. Ogranicza zakres pojęcia nadrzędnego.
Ablativus, ablatyw, ablatiw: przypadek gramatyczny, w łacinie i innych językach, wyraża oddalanie się.
Ablativus causae: "ablatyw przyczyny", funkcja ablatywu w języku łacińskim. Także w językach fińskim i węgierskim.
Ablativus pretii: "ablatyw ceny", wyraża w łacinie cenę szczegółową, niekiedy także cenę ogólną.
Analiza lingwistyczna: opis wyrażeń językowych, którego celem jest wyodrębnienie elementów składowych tych wyrażeń oraz ustalenie wzajemnych relacji między tak wyodrębnionymi elementami.
Absolutivus, absolutyw: przypadek gramatyczny w językach ergatywnych, opozycyjny wobec ergatywu.
Absolutivum, absolutiva: nieodmienny imiesłów przysłówkowy występujący w klasycznych językach indoirańskich (sanskryt, awestyjski, staroperski). Absolutivum I, Absolutivum II.
Ablativus instrumenti: jedna z form funkcjonalnych ablatywu, ablatyw narzędzia, bliski odpowiednik narzędnika.
Ablativus sociativus, socjatyw: odmiana funkcjonalna ablatywu, z przyimkiem cum. Osoba towarzysząca lub rzecz towarzysząca.
Ablativus auctoris i ablativus rei efficientis: odmiany funkcjonalne ablatywu w łacinie, występujące w konstrukcjach biernych. Także w innych językach.
Ablativus comparationis: jedna z funkcji ablatywu w łacinie, ablatyw porównania.
Ablativus originis: ablatyw pochodzenia, jedna z funkcji ablatywu w łacinie, rodzaj ablatywu właściwego.
Ablativus separationis: funkcja definicyjna ablatywu w łacinie, ablatyw właściwy.
Plotka: zjawisko społeczno-kulturowe, fałszywa wiadomość powtarzana z ust do ust. Plotka w perspektywie antropologicznej.
Archiv für slavische Philologie: naukowe czasopismo slawistyczne wydawane w Berlinie od 1876 roku.
Antepozycja: szyk polegający na poprzedzaniu jednego elementu składniowego innym, np. zdania nadrzędnego zdaniem podrzędnym lub wyrazu określanego przydawką.
Agramatyzm: objaw afazji motorycznej, utrata zdolności do odmieniania wyrazów.
Asyndeton - konstrukcja składniowa, połączenie zdań lub części zdań bez użycia spójnika. Figura retoryczna i środek stylistyczny.
Atlas językowy: kartograficzne przedstawienie zjawisk językowych.
Atona, wyrazy atoniczne, klityki: wyrazy pozbawione akcentu, proklityki i enklityki. Wyrazy nieakcentowane w języku polskim. Enklityki i proklityki w łacinie i grece.
Stosunek atrybutywny, związek atrybutywny, relacja atrybutywna: w językoznawstwie - grupa syntaktyczna złożona z rzeczownika i przymiotnika. W filozofii - relacja między rzeczą i cechą.
Accusativus cum infinitivo, ACI, A. C. I,: konstrukcja składniowa typowa dla łaciny i greki, biernik z bezokolicznikiem. Wyjaśnienia ogólne, ACI w łacinie, ACI w grece, ACI w języku polskim.
Dialekt arkadyjsko-cypryjski, dialekt achajski (także w liczbie mnogiej: dialekty arkadyjsko-cypryjskie, dialekty achajskie): dialekt języka starogreckiego, występował na Cyprze i w Arkadii.
Akceptowalność: w terminologii lingwistycznej. Wyrażenia akceptowalne to wyrażenia zgodne z poczuciem językowym użytkowników języka, uznawane subiektywnie za normalne, sensowne. Akceptowalność a gramatyczność.
Akcent: zjawisko fonetyczne polegające na wyróżnieniu spośród innych sylab określonej sylaby danego wyrazu lub zestroju akcentowego za pomocą określonych środków, jak intonacja, iloczas i energia akustyczna.
Alfabet polski: oparty na alfabecie łacińskim alfabet, którym zapisywany jest język polski, pismo polskie.
Śródtytuł: tytuł wewnętrzny nadawany fragmentom tekstu, najczęściej rozdziałom.
Asymilacja językowa: przyswojenie wyrażenia języka obcego do systemu fonologicznego i gramatycznego danego języka naturalnego.
Analiza tekstu: wyróżnienie elementów składowych tekstu, ustalenie ich funkcji, odkodowanie informacji zawartch w tekście.
Artykuł słownikowy: jednostka słownika, składająca się z hasła i tekstu. Także artykuł hasłowy.
Arbitralność języka, konwencjonalność języka: właściwość języków naturalnych. Nie zachodzi związek naturalny między wyrażeniami a tym, do czego się odnoszą.
Aksjologia języka: system wartości przyjętych przez społeczność użytkowników danego języka. Także aksjologia językoznawcza (aksjologia lingwistyczna), nauka traktująca o problemie wartości w języku.
Adnotacja zalecająca: rodzaj adnotacji. Informuje o poziomie opracowania tematu oraz wskazuje na właściwego adresata dokumentu.
Adnotacja wyjaśniająca: wyjaśnienie niedokładnego, przenośnego tytułu dokumentu lub rozszerzenie informacji zawartych w jego tytule.
Adnotacja treściowa: adnotacja dotycząca treści dokumentu. Termin zbiorczy obejmujący adnotacje zawartościowe i adnotacja wyjaśniające.
Adnotowanie: proces tworzenia adnotacji, czyli informacji o treści i cechach formalnych dokumentów.
Adnotacja księgoznawcza: rodzaj adnotacji. Obejmuje cechy formalne dokumentu, w tym cechy fizyczne, historię oraz adresata.
Adnotacja: metainformacja o cechach formalnych i treści dokumentu, jego zwięzły opis.
Nagłos: początkowa faza artykulacyjna wyrazu, sylaby lub morfemu.
Aktualne rozczłonkowanie zdania: podział zdania na temat i remat, rodzaj analizy semantycznej zdania. Inna nazwa: perspektywa funkcjonalna zdania.
Aktualizacja: w językoznawstwie: użycie znaku językowego w konkretnej wypowiedzi. W filozofii - działanie aktu istnienia w obrębie istoty. W informatyce - w odniesieniu do uzupełniania i wymiany danych. W ekonomii - w odniesieniu do podnoszenia i obniżania cen. W poetyce - w odniesieniu do języka poetyckiego.
Aktant: w gramatyce narracyjnej element struktury głębokiej narracji, abstrakcyjny wzór postaci literackiej.
Akt perlokucyjny: w teorii aktów mowy Austina. Także: perlokucja, aspekt perlokucyjny.
Attycyzm: kierunek w retoryce starożytnej.
Akcent zdaniowy: akcent padający na tę sylabę zdania, która podkreślana jest znaczeniowo (akcent zdaniowy logiczny) lub emocjonalnie (akcent zdaniowy emocjonalny).
Akcent wewnętrzny (akcent wewnątrzwyrazowy): akcent padający na wewnętrzną sylabę wyrazu.
Akcent wyrazów złożonych: w języku polskim wyrazy złożone członem jednosylabowym i z członem wielosylabowym.
Akcent iloczasowy: akcent oparty na iloczasie, opozycji głosek długich i krótkich.
Akcent toniczny: akcent tonalny, akcent chromatyczny, akcent muzyczny, akcent muzykalny, akcent melodyczny. Polegający na zmianie wysokości dźwięków mowy, zmianie intonacji.
Akcent swobodny ruchomy: rodzaj akcentu wyrazowego (akcent swobodny). Nie jest związany ani z określoną sylabą, ani z określonym morfemem wyrazu.
Akcent swobodny nieruchomy: akcent, który pada na dowolną sylabę wyrazu, jednak zawsze w tym samym morfemie.
Akcent swobodny: akcent wyrazowy, który nie jest związany z żadną określoną sylabą wyrazu.
Akcent ruchomy: rodzaj akcentu wyrazowego, akcent nie związany fonetycznie z określoną sylabą i morfologicznie z określonym morfemem.
Akcent stały: rodzaj akcentu wyrazowego, pada zawsze na tę samą sylabę.
Akcent proparoksytoniczny: akcent na trzecią sylabę od końca. Typowy w języku macedońskim. Częsty także w języku polskim.
Akcent paroksytoniczny: najczęstszy rodzaj akcentu wyrazowego w języku polskim, akcent na drugą sylabę od końca.
Akcent poboczny: dodatkowy akcent wyrazowy, uzupełnia akcent główny. W języku polskim zestrojowy i inicjalny.
Akcent oksytoniczny Akcent oksytoniczny, także akcent finalny lub akcent wygłosowy – rodzaj akcentu wyrazowego (stałego), akcent padający na ostatnią sylabę wyrazu (wygłos) lub na ostatnią sylabę zestroju akcentowego. Wyróżnia się, prócz akcentu wygłosowego, jeszcze trzy inne formy akcentu stałego. Akcent padający na pierwszą sylabę to akcent inicjalny, na przedostatnią – akcent paroksytoniczny (typowy dla języka polskiego), na trzecią sylabę ...
Akcent logiczny: rodzaj akcentu zdaniowego, w odróżnieniu od akcentu emocjonalnego podkreśla sens, znaczenie części zdania.
Akcent językowy: akcent zgodny z systemem akcentowym danego języka.
Akcent inicjalny: inaczej akcent nagłosowy, padający na pierwszą sylabę wyrazu.
Akcent główny: akcent decydujący o spoistości zestroju akcentowego. W języku polskim pada na drugą sylabę od końca. Inne akcenty w w wyrazie - akcent poboczny.
Akcent emocjonalny: akcent emfatyczny, rodzaj akcentu zdaniowego. Podkreśla się tu wartość uczuciową wyrazu lub innego elementu językowego.
Akcent ekspiracyjny: akcent ekspiratoryczny, akcent ekspiratoryjny. Rodzaj akcentu wyrazowego. Bliski odpowiednik: akcent dynamiczny.
Akcent dynamiczny: przycisk, akcent przyciskowy. Akcent oparty na sile artykulacji.
Accusativus tromtadraticus: w literaturze i języku polskim XIX wieku nadużycie biernika. Określenie ironiczne, żartobliwe (tromtadracja).
Alfabet: także abecadło. Rodzaj pisma oparty na odpowiedniości liter i głosek. Historia, definicja, pochodzenie alfabetu, pochodzenie nazwy "alfabet".
Aliteracja: powtórzenie jednakowych głosek w celu wzmocnienia ekspresji na początku sąsiadujących z sobą w tekście wyrazów. Środek stylistyczny. Wiersz aliteracyjny. Przykłady aliteracji.
Alfabet fonetyczny: systemy transkrypcji fonetycznej w formie alfabetu. Znane alfabety fonetyczne to np. międzynarodowy alfabet fonetyczny i slawistyczny alfabet fonetyczny.
Akt lokucyjny: akt mowy - w teorii aktów mowy J.L. Austina. Także: lokucja.
Akt illokucyjny: W teorii aktów mowy J.L. Austina, rozwiniętej przez Searle'a. Także zastosowanie jej w teorii literatury (Richard Ochmann). Inaczej: illokucja.
Akt mowy: użycie przez konkretnego użytkownika w konkretnej sytuacji konkretnego wypowiedzenia. Austin, Searle i Paul Grice - teoria aktów mowy. Pojęcie aktu mowy w językoznawstwie.
Akronim: definicja akronimu. W zasadzie synonim terminu "skrótowiec". Abrewiacja, skrót i akrostych. Pisownia akronimów. Akcentowanie akronimów.
Akcentuacja: system akcentowy, system akcentuacyjny danego języka. Oznaczenie graficzne akcentów. Także w muzyce, w sztukach pięknych.
Aglutynacja: jeden ze sposobów, za pomocą których w językach zachodzi tworzenie form gramatycznych. Dołączanie do rdzenia afiksów, z których każdy pełni tylko jedną, ściśle określoną funkcję. Wyróżnia się języki aglutynacyjne, w przeciwieństwie do fleksyjnych.
Abstrakcyjność stylu: właściwość stylistyczna polegająca przede wszystkim na nasyceniu tekstu słowami oznaczającymi pojęcia oderwane, styl abstrakcyjny. Typowa dla stylu naukowego, może jednak stanowić też wadę stylu.
Absorpcja morfologiczna: w historii języka - przemieszczenie granicy między morfemami, w rezultacie którego powstaje nowa jednostka morfologiczna.
Agens: wykonawca czynności wyrażonej za pomocą orzeczenia zdania. W strukturze głębokiej zdania, w odróżnieniu od podmiotu w strukturze powierzchownej.
Afrykaty: spółgłoski zwarto-szczelinowe (w języku polskim trzy główne typy, w języku niemieckim pf).
Afiksacja: operacja morfologiczna, tworzenie nowych wyrazów i form fleksyjnych przez dodanie do morfemu afiksów.
Afiks: morfem, za pomocą którego tworzy się nowe słowa i formy gramatyczne. Różnica między afiksem a formantem. Afiksy słowotwórcze i fleksyjne. Prefiks, sufiks, infiks itp.
Abessivus: przypadek gramatyczny. Występuje w językach ugrofińskich, w tym fińskim (choć jest w nim rzadki). Oznacza brak czegoś.
Adwerbalny: w terminologii językoznawczej: przysłówkowy, mający znaczenie dla przysłówków.
Adwerbalny: w terminologii gramatycznej - stojący przy czasowniku, przyczasownikowy, łączący się z czasownikiem. "Przypadek adwerbalny", "grupa adwerbalna", "określnik adwerbalny".
Adnominalny: przyrzeczownikowy. W terminologii gramatycznej podobne określenia "adwerbalny", "adwerbialny". Głównie w stałych określeniach, jak "przypadek adnominalny" czy "określnik adnominalny".
Adiektywizacja: tworzenie się przymiotników z innych części mowy (zwłaszcza imiesłowów) - w sensie semantycznym. Tworzenie przymiotników od innych wyrazów, zwłaszcza rzeczowników - w sensie słowotwórczym. Także "uprzymiotnikowienie".
A pochylone: zwężone, ścieśnione, podwyższone. Zapisywane jako á. Występowało historycznie w języku polskim (pochodzi z a długiego), obecnie tylko w gwarach.
Czystość języka: nie jest możliwe całkowite wyeliminowanie z języka zapożyczeń. Przez "czystość języka" rozumie się raczej unikanie zbędnych wyrazów obcych i kalek językowych. Także unikanie form gwarowych, regionalnych. Błędnie rozumiana prowadzi do puryzmu.
Aforyzm: artykuł przedstawia definicję aforyzmu, zarys historii aforystyki na świecie i w Polsce. Prezentuje różnice między aforyzmami a sentencjami, maksymami, przysłowiami i innymi pojęciami paremiologicznymi.
Afereza: stosowana dla uniknięcia hiatu w metryce antycznej forma wyrzutni. Następnie podobne znaczenie w językoznawstwie. Także figura retoryczna, ablatio.
Akapit: odstęp akapitowy i wcięcie akapitowe, a także ustęp i paragraf jako odrębne pojęcia. Formatowanie akapitu. Akapit a stylistyka - tworzenie akapitów.
A linea: wyrażenie łacińskie, "od nowej linii". Oznacza też układ pisma - układ z wcięciem (akapitowym).
A capite: z łaciny - "od głowy", od następnego rozdziału, akapitu, ustępu.
Adnominatio: synonim paronomazji i polyptotonu. W języku polskim, jako pojęcie bliskie paronomazji, także adnominacja, annonimacja. Osobne znaczenie semantyczne: przypisanie znaczenia dosłownegp do nazwy własnej.
Języki afrykańskie: w geografii lingwistycznej. Około 1000 języków, w tym języki bantu i arabski, "Języki Afryki" to nawet bardziej swobodne określenie.
Paralingwistyka: w amerykańskim językoznawstwie strukturalistycznym, przekonanie, że badania nad psychologicznymi, fizjologicznymi i fizycznymi aspektami mówienia powinny poprzedzać badania językoznawcze w sensie właściwym.
Kontaminacja frazeologiczna: błąd językowy polegający na pomieszaniu związków frazeologicznych. Możliwa jednak także intencja ironiczna lub użycie żartem.
Czas przyszły w dialektach: różnice w tworzeniu czasu przyszłego między językiem ogólnym a dialektami polskimi mają głównie charakter frekwencyjny (formy bezokolicznikowe i z dawnym imiesłowem).
Błąd gramatyczny: wśród błędów gramatycznych wyróżnia się błędy składniowe (czasem ujmowane jako osobna kategoria błędów językowych) i błędy fleksyjne, morfologiczne.
Barwa dźwięku mowy: różnice w strukturze akustycznej głosek opisuje fonetyka akustyczna. Barwa dźwięków mowy zależy od ich przebiegów akustycznych oraz ich realizacji w kanale głosowym.
Akcent w dialektach: w dialektach i gwarach języka polskiego akcent nie różni się od języka ogólnego. Wyjątkiem są gwary peryferyjne: kaszubskie, gwara podhalańska, gwara jabłonkowska. Także w sensie potocznym - "akcent lwowski", "akcent kresowy", "akcent krakowski"
Konstrukcja absolutna: konstrukcja składniowa składająca się z rzeczownika (zaimka itp.) w odpowiednim przypadku i formy imiesłowowej. Typowa dla języków klasycznych (ablativus absolutus, genetivus absolutus).
Adiunctio: "przyłączenie", "adiunkcja" - figura retoryczna, właściwie forma zeugmy. Zbliżony charakter ma disiunctio. Przypisanie podmiotowi kilu orzeczeń, zdaniu głównemu kilku podrzędnych - w sytuacji, gdy wiążący element składniowy nie powtarza się.
Adideacja: przekształcenie fonetyczne upodobniające brzmieniowo wyraz do innego wyrazu, o innej etymologii i znaczeniu. Jan Aleksander Karłowicz odnosił to pojęcie do etymologii ludowej. Pozostaje też w związku z pojęciami gry słownej i homofonii.
Actio: jeden z działów retoryki. Wykonanie mowy. W zasadzie synonim pronuntiatio, gdzie jednak mniejszy nacisk kładzie się na grę aktorską (ciałem).
Accusatio: w retoryce rzymskiej mowa oskarżycielska, względnie kategoria (categoria), akt wykazania zła w postępowaniu przeciwnika lub element mowy mający taki charakter.
Accumulatio: Figura retoryczna, synonim polskiego "nagromadzenia". W ogólnej łacinie klasycznej słowo odnosi się głownie do ogrodnictwa (nagromadzenie ziemi).
Abusio: katachreza (figura retoryczna), w łacinie kościelnej także "nadużycie".
Abrewiatura: system skrótów rozpowszechniony w starożytności, bardzo rozbudowany w średniowieczu. Zróżnicowany w czasie i przestrzeni, podstawowe formy ukształtowały się jednak w czasach karolińskich. Także w muzyce (np. znaki repetycji) dla ergonomii zapisu. W muzyce określa się tak także ozdobniki.
A fronte: Porządek alfabetyczny a fronte, to jest zwyczajny porządek alfabetyczny, od pierwszej do ostatniej litery.
A tergo: w odwróconym porządku alfabetycznym. Przeciwieństwo "a fronte". Wydaje się słowniki oraz indeksy a tego, które umożliwiają badania językoznawcze, a nawet łatwe odnajdywanie rymów.
A: Litera alfabetu łacińskiego i polskiego. Także skróty, jednostki, nazwy własne związane z tą literą.
Duch języka Duch języka – z pojęciem “ducha języka” spotkać się można w ogólnych rozważaniach o języku i kulturze, o charakterze eseistycznym, filozoficznym lub wręcz potocznym. Pojęcie “ducha języka” nie stanowi jednak elementu aparatu pojęciowego współczesnego, naukowego językoznawstwa, jest to bowiem termin nieprecyzyjny i nieostry, a w dodatku często obciążony ideologicznie. Występowało natomiast w XIX-wiecznym językoznawstwie ...
Ekonomia języka, ekonomia w języku, ekonomia językowa lub zasada ekonomii języka: tendencja języka do wydajnego, oszczędnego wydatkowania energii w procesach komunikacyjnych.