Duro Ladipo

Duro Ladipo (1931-1978) – nigeryjski pisarz (dramaturg), reżyser i kompozytor. Jeden z najważniejszych twórców teatralnych w Afryce Subsaharyjskiej. Jego twórczość nawiązuje do folkloru (tzw. “opera ludowa”), zawiera jednak również elementy innowacyjne. Posługiwał się motywami zaczerpniętymi z poezji obrzędowej ludu Joruba oraz tradycyjną rytmiką instrumentów afrykańskich.

Duro Ladipo – biografia i twórczość

Duro Lapido urodził się 18 grudnia 1931 roku w Oshogbo (Osogbo, obecnie stolica stanu Osun). Wywodził się z plemienia Jorubów, których tradycje (w tym teatralne) wyrażał w swojej twórczości – zasadniczo należy więc do tradycjonalistycznego nurtu afrykańskiej sztuki współczesnej. Wprowadził do repertuaru elementy religijne i historyczne, w tym tematy z historii dawnego królestwa Jorubów (królestwo Oyo).

W młodości pracował jako nauczyciel w szkółce niedzielnej w Oshogbo. W 1960 skomponował szokującą dla ówczesnej publiczności kantatę na Wielkanoc, przeznaczoną dla lokalnego kościoła. Cechowało ją zastosowanie tradycyjnych bębnów bata – elementy takie były uważane wtedy za niedopuszczalne w muzyce kościelnej. Złe przyjęcie dzieła zmusiło go do rozpoczęcia twórczości w obrębie muzyki świeckiej. W 1962 założył Mbari Mbayo Club, jedną z najważniejszych instytucji kulturalnych Nigerii, skupiającą pisarzy, artystów i muzyków Oshogbo i Ibadanu. Wykreował oryginalny typ widowiska scenicznego, którego elementami były dialog, śpiew, taniec i melorecytacja, często jako stylizacja dawnych rytualnych widowisk afrykańskich. W 1963 roku założył zespół teatralny Duro Ladipo Players. Duże sukcesy odnosił następnie Duro Ladipo Nationel Theatre.

Był także dramatopisarzem, tworzył dzieła o tematyce głównie religijnej i historycznej. Duże uznanie w Afryce i w Europie zdobył jego zbiór dramatów tłumaczonych na język angielski Three Yoruba Plays (1964). W Europie wiązało się to m.in. z dużym zainteresowaniem kulturą afrykańską w latach 6o., związanym z procesem dekolonizacji Afryki. Dzieła te powstały na początku lat 60. – z okazji rozpoczęcia działalności kompanii teatralnej, którą założył, skomponował swoją pierwszą operę – pod tytułem Oba moro (“Król chwytający duchy”). W 1963, z okazji pierwszej rocznicy działalności Mbari Mbayo Club, powstała opera Oba koso (“Król wisielec”). Rok później Dura Ladipo napisał operę Król nie żyje (Oba waja), którą na język polski przetłumaczyła Ernestyna Skurjat (“Dialog”, nr 7, 1973). Za dzieło Oba koso otrzymał w 1963 roku nigeryjską nagrodę państwową za osiągnięcia artystyczne.

Muzykę do przedstawień komponował samodzielnie – odgrywała ona w nich dużą rolę, przez co używa się wobec nich terminu “opera ludowa”. Opera ludowa istniała u ludu Jorubów już wcześniej, jej tematyka była przy tym głównie moralistyczna, opierając się na przykładach zaczerpniętych z Biblii i z opowieści ludowych. Ladipo postanowił sięgnąć do głębszej, bardziej autentycznej tradycji, kontrastując ją z zastanymi formami. Opierał się przy tym na możliwie wiarygodnych pisanych i ustnych przekazach pisanych, a w swoim poszukiwaniu autentyzmu był zapamiętały i bezkompromisowy.

Autentyczność nie była jednak celem samym dla siebie – była przede wszystkim środkiem do zwiększenia wyrazu dramatycznego i do nadania widowisku teatralnemu majestatyczności. Zrezygnował przy tym z wielu elementów tradycyjnych, zwłaszcza zamykających i otwierających operę ludową. Zmarł 11 marca 1978 roku w Oshogbo.

Bibliografia:

• Martin Banham, Clive Wake, Współczesny teatr czarnej Afryki, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1980.