Dagoba

Dagoba (także dagaba) – w architekturze Sri Lanki, w architekturze buddyjskiej: odpowiednik indyjskiej stupy, buddyjska budowla sakralna pełniąca funkcję relikwiarza (zawiera relikwie Buddy).


Dagoba, buddyjska budowla sakralna na Sri Lance

W języku syngaleskim, którym posługują się lankijscy buddyści, typ budowli sakralnej określanej szerzej jako “stupa” to “dagoba” (දාගැබ්, dagāba, w języku pali dhātugabbha, z sanskryckiego dhātu garbha – “relikwiarz’”). Podobnie odpowiednikiem indyjskiej stupy w Chinach i w innych krajach Dalekiego Wschodu jest pagoda (wyraz ten jest prawdopodobnie przekręconym przez portugalskich odkrywców formą słowa “dagoba”).

Wywodzi się z modelu stupy indyjskiej, znacznie się jednak od niej różni. Rozwój dagoby rozpoczął się w starożytności, z II i III wieku n.e. pochodzą monumentalne Jetavana (Dźetawana, III w. p.n.e. – w pierwotnej formie miała 120 m wysokości) i Abhayagiri (84 metry wysokości, II w. p.n.e.), do bardziej znanych należy także obiekty w Ruwanweli (Runavali, ok. 150 p.n.e.) i w miejscowości Anuradhapura (miasto na liście światowego dziedzictwa UNESCO). We wczesnej architekturze buddyjskiej na Cejlonie dagoby stanowiły główny rodzaj budownictwa sakralnego. Wiele budowli tego typu przybierało ogromne rozmiary. Liczne dagoby mają charakter zabytków archeologicznych, znajdują się w stanie ruiny – niektóre z nich (np. Ruwaneli) przywrócone zostały do dawnej świetności w czasach współczesnych.

Głównym materiałem budowlanym dagob jest cegła. Budynki te mają różne kształty, może to być kształt czaszy lub hemisferycznej kopuły określanej jako anda, najczęściej jednak występują czasze w formie dzwonu. Okazała czasza wspiera się przeważnie na trójstopniowej podstawie. Do budynku przylegają nisze ołtarzowe – wahalkada, vahalkada – zawierające często relikwie buddyjskie. Dagoby cechują się bogatą dekoracją rzeźbiarską oraz zwieńczeniem w kształcie iglicy (harmika).

Budynki takie stanowią rodzaj relikwiarzy o monumentalnej formie – zawierają relikwie Buddy i jego uczniów. Potwierdza to sanskrycka etymologia nazwy dagoby – दातु-गर्भ, dhātu garbha, “relikwiarz”. W odróżnieniu od cejlońskich dagob, indyjskie stupy nie zawsze pełnią funkcję relikwiarza. Poza dagobami na Cejlonie wznosi się np. budynki typu świątynnego (ćajtja-ghara) oraz budynki otaczające święte drzewa (bodhighara) i klasztory (wihara). Budynki klasztorów buddyjskich były budowane często wokół istniejących uprzednio dagob.


Tagi
Encyklopedia religiiEncyklopedia sztuk pięknych

Dodaj komentarz