Całe życie Sabiny

Całe życie Sabiny – polska powieść psychologiczna z 1934 roku, autorstwa Heleny Boguszewskiej. Uważana za najwybitniejszy przykład psychologizmu w literaturze polskiej okresu dwudziestolecia międzywojennego. Utwór nawiązuje do doświadczeń formalnych awangardowej powieści psychologicznej początku XX wieku, zwłaszcza do twórczości Marcela Prousta.

Pierwsze wydanie powieści ukazało się w 1934 roku w Warszawie, nakładem wydawnictwa J. Przeworskiego. Książka była wielokrotnie wznawiana, tłumaczono ją też na kilka języków (m.in. włoski i czeski). W 1969 roku zrealizowano film na podstawie utworu, w reżyserii Jerzego Antczaka, z Zofią Petri w roli Sabiny – adaptacja filmowa odchodzi od naturalizmu powieści, stanowiąc raczej rodzaj metaforycznego obrazu życia ludzkiego.

Autorka książki, Helena Boguszewska (1886-1978), jeszcze do niedawna była pisarką nieco zapomnianą. Już w okresie 20-lecia międzywojennego proza ta uchodziła za trudną, podobnie jak proza Prousta zbyt złożoną formalnie dla wielu czytelników. Dziś powieści psychologiczne Boguszewskiej, z których najbardziej znaną jest właśnie Całe życie Sabiny, ponownie cieszą się dużym zainteresowaniem.

“Całe życie Sabiny” – treść utworu

Powieść opowiada o ostatnich miesiącach życia kobiety w dojrzałym wieku o imieniu Sabina. Jest ona ciężko chora – znajduje się w ostatnim stadium choroby nowotworowej i żyje w świadomości nadchodzącej śmierci.

Fabuła Całego życia Sabiny nie ma postaci liniowej, składa się z ciągu retrospekcji, wspomnień dotyczących nieudanego życia osobistego i rodzinnego bohaterki. Rekonstrukcja przebiegu swojego życia, której dokonuje Sabina, ma charakter asocjacji. Asocjacje te łączą się w ciągi, stanowiące kolejne rozdziały powieści:

• Po sukniach
• Po mieszkaniach
• Po służących
• Po książkach
• Po zabawach i zajęciach
• Po porankach

Całe życie Sabiny zaliczyć można do gatunku Bildungsorman (“powieść rozwojowa”), ponieważ utwór koncentruje się na rozwoju psychologicznym bohaterki. Dzieło wpisuje się także w nurt powieści rozrachunkowej i powieści parabolicznej.

Narracja i inne elementy formalne “Całego życia Sabiny”

Narracja powieści ma charakter monologu wewnętrznego, często zbliżając się do techniki strumienia świadomości. Horyzont wiedzy narratora odpowiada świadomości bohaterki utworu. Narrację cechuje przy tym pewna bezosobowość i obiektywność, powieść nie może być rozumiana jako subiektywny zapis życia psychicznego bohaterki. Technika narracyjna opiera się przede wszystkim na mowie pozornie zależnej. W mowie pozornie zależnej napisany jest cała powieść (z wyjątkiem zakończenia: Ale umarła dopiero w piątek nad ranem, właśnie kiedy stróż otwierał bramę ostatnim spóźnionym lokatorom. I kiedy była sama.). Język utworu naśladuje codzienny język mówiony, świadczą o tym zwłaszcza liczne kolokwializmy stosowane przez autorkę.

Myśli Sabiny nie dotykają sfery religijności, ani w ogóle transcendencji. Skupiają się wyłącznie na wydarzeniach z życia. To właśnie tytułowe “życie” Sabiny, a nie jej umieranie, jest głównym tematem utworu. Refleksja egzystencjalna, dotycząca sensu życia i umierania, a także samotności ludzkiej, nie jest w powieści wyrażona wprost, ale za pomocą odwołań do życia psychicznego i zewnętrznego Sabiny.

Jednym z najbardziej interesujących elementów Całego życia Sabiny jest bogactwo i plastyczność ukazanych w nim realiów życia codziennego. Autorka żywo i dokładnie przedstawia obyczaje i kulturę swojej epoki, nie stroniąc od refleksji intelektualnej, zwłaszcza literackiej (dotyczy ona przede wszystkim współczesnej autorce francuskiej i skandynawskiej prozy kobiecej). Szczególne miejsce w utworze zajmuje rola kobiety w społeczeństwie, rodzinie i kulturze.