Budowa słowotwórcza przysłówków

Budowa słowotwórcza przysłówków w języku polskim – struktura słowotwórcza przysłówków obejmuje tak przysłówki utworzone od innych części mowy, jak i strukturę form stopni w obrębie tego samego przysłówka.

Zobacz też: budowa słowotwórcza czasowników, budowa słowotwórcza liczebników, budowa słowotwórcza przymiotników.

Większość przysłówków tworzy się od przymiotników (przysłówki odprzymiotnikowe). Rzadziej występują przysłówki pochodne tworzone od innych części mowy – zaimków (głównie zaimków przymiotnych – przysłówki odzaimkowe), rzeczowników (przysłówki odrzeczownikowe), liczebników (przysłówki odliczebnikowe) i imiesłowów przymiotnikowych. Istnieją także przysłówki złożone (kompozycje wyrazowe).

Przysłówki odprzymiotnikowe tworzy się od podstaw przymiotnikowych za pomocą przyrostków -o i -e (szybki – szybko, ładny – ładnie). Istnieją także przysłówki złożone z przyimkami po, z, na i za oraz formą przymiotnika w odpowiednim przypadku. Przykłady: po polsku, z daleka, na zimno, za ciepło.

Przysłówki odrzeczownikowe mają formę przypadkową rzeczowników bez przyimka lub rzeczowników w połączeniu z zaimkiem albo przyimkiem. Ich podstawą słowotwórczą mogą być więc rzeczowniki w różnych przypadkach. Przykłady: czasem, naraz, gromadą, wówczas, do dnia.

Przysłówki odzaimkowe określa się także (zwłaszcza w dawniejszej terminologii gramatycznej) terminem “zaimki przysłowne”. Tworzy się je od zaimków, najczęściej za pomocą przyrostków –o, –ak, –edy, –ędy, –dzie, –ędzie, –u, –am. Przykłady: tak, siak, nijak, wszelako, pokąd, owędy.

Przysłówki odliczebnikowe tworzy się od liczebników wielorakich i od liczebników mnożnych za pomocą sufiksów –o, –e (np. dwojaki – dwojako, podwójny – podwójnie). Istnieją także przysłówki złożone z rzeczownika raz i liczebnika głównego lub porządkowego (jeden raz, dwa razy, trzeci raz) oraz przysłówki odliczebnikowe z przedrostkiem po– i przyrostkiem –e (po pierwsze, po drugie).

Przysłówki złożone powstają w wyniku kompozycji wyrazowej, np. jako tako, pojutrze.

Frazy wyszukiwawcze: tworzenie przysłówków.