Błąd fonetyczny

Błąd fonetyczny (błędy fonetyczne określa się także jako błędy wymawianiowe, błędy w wymowie) – rodzaj błędu językowego zaliczany do błędów leksykalnych (zobacz: błąd językowy, błąd leksykalny, błąd znaczeniowy). Błąd polegający na naruszeniu normy językowej w zakresie prawidłowej wymowy, zaliczany do błędów leksykalnych ze względu na to, że zniekształca prawidłową formę wyrazu. Błędy w wymowie to najczęściej niewłaściwe realizacje głosek, których przyczyną jest niestaranna artykulacja, czasem także wpływy gwarowe lub błędne zapamiętanie formy dźwiękowej wyrazu. Mogą one być jednak także objawem zaburzeń mowy. Częstym źródłem błędów fonetycznych jest hiperpoprawność, niezgodne ze zwyczajem językowym dostosowanie wymowy wyrazu do jego postaci pisanej (np. wymowa dziewiętnaście zamiast dziewietnaście).


Błędy fonetyczne – przykłady i główne rodzaje

Błędna realizacja samogłosek. Błędna realizacja samogłosek nosowych w wygłosie, np. wymowa idom zamiast idą. Mieszanie u zgłoskotwórczego z u niezgłoskotwórczym, np. wymowa nałka zamiast na-uka na wzór wyrazu auto. Ścieśnianie samogłosek, np. wymowa cuś zamiast coś (ścieśnianiu podlegają samogłoski niskie i średnie). Prejotacja, czyli dodawanie dźwięku j do samogłoski nagłosowej – np. jigła zamiast igła. Mieszanie samogłosek i z y (często pod wpływem gwarowym, zwłaszcza gwary warszawskiej) – np. lyst zamiast list. Błędna artykulacja zbiegów samogłoskowych – kontynuuować zamiast kontynuować.

Błędna realizacja spółgłosek – w tym wymowa głosek zmiękczonych jako miękkich (np. w wyrazach sinusquasi) oraz asynchroniczna (nierównoczesna) wymowa spółgłosek zmiękczonych (np. mńejsce zamiast miejsce).

Błędne akcentowanie – np. błędne akcentowanie na przedostatniej sylabie wyrazów typu matematyka, hiperpoprawne akcentowanie proparoksytoniczne wyrazów typu bijatyka czy obcych typu biblioteka. Porównaj: akcent, akcent wyrazowy, akcent zdaniowy.

Hiperpoprawność w wymowie – . Przejawia się także jako hiperpoprawne akcentowanie wyrazów (zob. wyżej) oraz jako hiperpoprawne unikanie wymowy gwarowej (w tym szadzenie – szad zamiast sad).

Nadmierne uproszczenia fonetyczne – wymowa grupy trz jako cz, strz jako szcz i drz jako (czeba zamiast tszeba, szczykawka zamiast strzykawka, dżewo zamiast drzewo). Opuszczanie spółgłosek (szkoa zamiast szkoła, dugopis zamiast długopis), opuszczanie spółgłosek wygłosowych w połączeniach międzywyrazowych.

Błędne zapamiętanie formy dźwiękowej wyrazu – najczęściej przestawianie głosek (wymowa orenżada zamiast oranżada; leworwer zamiast rewolwer; aeropag zamiast areopag), dostawianie głosek (karnister zamiast kanister), wymowa hiperpoprawna pod wpływem zapisu ortograficznego (jabłko zamiast poprawnej wymowy japko). Błędy tego rodzaju powstają często poprzez niepoprawne analogie – np. lampa Alladyna zamiast lampa Aladyna.

Wprowadzanie przydźwięków – rozpoczynanie zdania zbędnymi grupami głosek, takimi jak yyy…, mmm…, eee


Tagi
Encyklopedia językoznawstwa ogólnego

1 komentarz do “Błąd fonetyczny”

Dodaj komentarz