Balthus

Balthus, właściwie Balthazar Klossowski de Rolla (pisane także Baltazar lub Balthasar Klossowsky; 1908-2001) – francuski malarz i grafik polskiego pochodzenia. Brat pisarza i filozofa Pierre’a Klossowskiego.


Balthus: Biografia

Balthazar Klossowski de Rolla urodził się 29 lutego 1908 roku w Paryżu. Pochodził z rodziny o tradycjach artystycznych. Jego ojciec Erich Klossowski (1875-1949) był historykiem sztuki, scenografem i krytykiem artystycznym. Wywodził się z polskiej z rodziny szlacheckiej pieczętującej się herbem Rola, jego rodzina na początku XIX wieku przeniosła się do Prus Wschodnich. Matka, Balladine Klossowska (właściwie Elizabeth Dorothea Spiro, 1886-1969), była malarką. Z pochodzeniem była Żydówką, której rodzina w 1873 roku przeniosła się z Mińska do Wrocławia (jej ojciec, Abraham Baer Spiro, był kantorem we wrocławskiej Synagodze pod Białym Bocianem). Starszy brat Pierre Klossowski (ur. 1905) był znanym pisarzem i filozofem. Rodzice należeli do francuskiego środowiska intelektualno-artystycznego, ich bliskimi znajomymi byli m.in. Pierre Bonnard, André Gide i André Derain. Mimo polskich korzeni, Balthus nie znał języka polskiego, a Polskę odwiedził tylko raz, gdy w 1998 roku Akademia Sztuk Pięknych we Wrocławiu nadała mu doktorat honoris causa.

Balthazar Klossowski był samoukiem, nie ukończył żadnej szkoły artystycznej. Zaczął jednak malować obrazy już w dzieciństwie, a nieformalnych nauk udzielali mu Pierre Bonard, André Derain i Ker-Xavier Roussel. Już jako dziecko, w wieku 12 lat, opublikował książkę z obrazkami, wstęp do której napisał sławny austriacki poeta Rainer Maria Rilke, przyjaciel i partner matki, który namówił także wcześnie dojrzałe dziecko do jej wydania. Książeczka, składająca się z 40 obrazków ułożonych w formie przypominającej komiks, opowiadała o zagubionym kocie Mitsou – rozpoczynała obecną odtąd stale w twórczości Balthusa fascynację kotami.

Od 1914 roku Balthus mieszkał z rodzicami w Berlinie. Po ich rozstaniu w 1917 roku zamieszkiwał w Niemczech i Szwajcarii. W 1924 roku, dzięki pomocy André Gide’a, osiedlił się w Paryżu. Podróżował po świecie, w kłopotach finansowych rodzinę wspierał Rilke. Podjął samodzielne studia malarskie. Poznał najwybitniejszych malarzy swoich czasów, popadł jednak w konflikt z surrealistami (choć właśnie za bliskie surrealizmowi uważane bywa jego malarstwo). Zaczął także zarabiać przyjmując zamówienia na portrety i dekoracje teatralne. W 1934 roku odbyła się w Paryżu pierwsza wystawa jego dzieł. Od tego czasu tworzył przede wszystkim surowe, oszczędne pejzaże oraz wielkoskalowe obrazy przedstawiające wnętrza.

W latach 1961-1977 był dyrektorem Académie de France à Rome, francuskiej instytucji artystycznej w Rzymie. Odgrywał wtedy dużą rolę w relacjach kulturalnych Francji i Włoch, André Malraux (który to właśnie, jako francuski minister kultury, powołał go na to stanowisko) nazwał go “drugim ambasadorem Francji we Włoszech”. Poza tym mieszkał przez długi czas w Paryżu, a następnie, przez dwie ostatnie dekady swojego życia żył i tworzył na wsi w Szwajcarii, w całkowitym osamotnieniu. Na “wygnaniu”, który spędzał w XVIII-wiecznej chatce w górach, towarzyszyła mu żona. Kontynuował działalność artystyczną także jako bardzo już stary człowiek.

Swoje prace wystawiał m.in. w Museum of Modern Art (1956, wystawa odniosła wielki sukces) i Metropolitan Museum (1984) w Nowym Jorku oraz w Centrum Pompidou w Paryżu (1983, głośna wystawa retrospektywna). Był także jednym z nielicznych artystów, których prace znalazły się w Luwrze jeszcze za życia. W 1991 roku, w wieku 83 lat, otrzymał japońską nagrodę Praemium Imperiale, nazywaną nagrodą Nobla w dziedzinie sztuki.

Zmarł 18 lutego 2001 roku w miejscowości La Rossinière w Szwajcarii. Biografię artysty poznać można z wydanych przez wydawnictwo Noir sur Blanc tomów rozmów o tytułach Pod prąd i Samotny wędrowiec w krainie malarstwa.

Twórczość Balthusa

W latach 30. twórczość Balthusa zbliżała się do surrealizmu (Ulica, 1933). Nie chciał być jednak kojarzony z tym ruchem (żywił wręcz niechęć do surrealistów), nie można też jego twórczości zaliczyć do żadnego kierunku artystycznego. Balthus stworzył raczej styl o bardzo indywidualnym charakterze, bliski realizmowi magicznemu.

Gdy w połowie XX wieku dominował w świecie sztuki awangardowy eksperyment artystyczny (zwłaszcza abstrakcjonizm, sztuka niefiguratywna), Balthus eksplorował raczej tradycyjne kategorie sztuki europejskiej. Jego obrazy cechuje duża niezależność od bieżących prądów, malował w konwencji figuratywnej, w sposób pełen jednocześnie naturalizmu i improwizacji.

Wczesne dzieło Ulica należy do najbardziej znanych obrazów Balthusa; w sposób typowy dla jego twórczości z tego okresu przedstawia chwile ze współczesnego życia codziennego, zaprezentowane w wielkiej skali i przy użyciu tradycyjnych technik malarskich. Balthus znał doskonale twórczość dawnych mistrzów, do jego inspiracji należeli zwłaszcza Gustave Courbet i Piero della Francesca. Pomimo realistycznej formy, obrazy Balthusa pełne są atmosfery tajemnicy, niedomówień, aluzyjności, czasem wizji i halucynacji. W warstwie formalnej cechuje je czysty rysunek i stłumiony koloryt. Prócz malarstwa, zajmował się także scenografią, utrzymaną w podobnej konwencji artystycznej.

Malarstwo Balthusa to przeważnie kompozycje figuralne, często sceny uliczne i sceny we wnętrzach. Tworzył też często portrety i pejzaże oraz martwe natury i sceny rodzajowe. Charakterystyczny motyw jego twórczości to młode dziewczęta, przedstawione przeważnie we wnętrzach – portrety dziewczynek pełne są melancholii, przepełnione przy tym erotyzmem i oniryczną atmosferą. Portrety te – stanowiące zapewne najszerzej znaną część twórczości Balthusa – budziły zresztą wiele kontrowersji obyczajowych. Częstym motywem w twórczości Balthusa są także koty, nie budzące jednak tego rodzaju emocji. W odróżnieniu od współczesnej Balthusowi awangardy, kontrowersji nie budziła więc (zresztą dość konserwatywna) forma dzieła, ale niektóre elementy jego treści. Senne, omdlewające lolitki Balthusa ukazane są często w sposób śmiały, niekiedy nawet w scenach ukazujących kary fizyczne – dopatrywano się w nich nawet elementów pedofilskich. Tak figuratywne przedstawienia dziewczynek, jak i kotów mają charakter prywatnej obsesji, a same figury mają niewątpliwe charakter symboliczny.

W późniejszej twórczości Balthusa coraz większą rolę odgrywało tło obrazów, które stawało się coraz bardziej wypracowane. Forma dzieła stawała się coraz gęstsza, silnie ustrukturyzowana. Przypomina gęsto dekorowane bizantyjskie freski.

Najbardziej znane prace Balthusa to Ulica (1933), Góra (1937), Cierpliwość (1943), Pokój (1954), Piękne popołudnie (1957), Trzy siostry (1964-1965), Gracze (1973).


Tagi
Encyklopedia sztuk pięknych

Dodaj komentarz