Axel Fredrik Cronstedt

Baron Axel Fredrik Cronstedt (1722-1765) – szwedzki mineralog i chemik. Odkrywca niklu i zeolitów, twórca rozróżnienia pomiędzy skałami i minerałami.

Axel Fredrik Cronstedt – badania naukowe

Urodził się 23 grudnia 1722 roku w Turinge w okolicach Sztokholmu. Studiował matematykę na Uniwersytecie w Uppsali, początkowo zamierzał zostać oficerem. Do zainteresowania się mineralogią skłonili go Johan Gottschalk Wallerius i  Sven Rinman. Szwecja była w XVIII wieku wiodącym ośrodkiem badań mineralogicznych ze względu na obfitość rud i rozwinięty przemysł wydobywczy. Odkryto tu wiele pierwiastków – tak np. Georg Brandt, nauczyciel Cronstedta, był odkrywcą kobaltu. Badania uczonych szwedzkich miały bardziej praktyczny charakter, niż francuskich lub niemieckich – sam Axel Cronstedt rozwinął w praktyce analizę chemiczną.

Axel Cronstedt należał do pierwszych uczonych, którzy dostrzegali ważność badań nad składem chemicznym minerałów i skał. W dziejach mineralogii zapisał się także wprowadzeniem ściślejszego rozróżnienia na minerały i skały. W swoich badaniach zajmował się przede wszystkim chemią pierwiastków metalicznych, a także próbą stworzenia nowego systemu klasyfikacji minerałów. Przypisuje mu się także rozwój badań nad składem chemicznym minerałów przy zastosowaniu dmuchawki ustnej. Proste urządzenie, którym była dmuchawka ustna pozwalała na badanie minerałów dzięki obserwacji barwy płomienia, zapachu, a nawet dźwięku przy odparowywaniu próbki.

W 1751 roku odkrył nikiel, nieznany dotąd pierwiastek, który otrzymał w zanieczyszczonej formie z nikielinu (nikielin to rzadki minerał z grupy arsenków). Opisał także swoje odkrycie i zaproponował nazwę niklu, która pochodzi od nazwy minerału. Przedstawił także szczegółową analizę szelitu, rzadkiego minerału składającego się z wolframianu wapnia  wysokiej gęstości względnej. W 1765 roku wyodrębnił zeolity, dużą grupę minerałów glinokrzemanowych. Prowadził badania nad właściwościami minerałów uwodnionych, gipsu i właśnie zeolitów. Doprowadziło go to do istotnych wniosków co do wewnętrznej struktury minerałów. Właśnie ta obserwacja stała się podstawą ścisłego rozróżnienia minerałów i skał, które wprowadził Axel Cronstedt. Skała definiowana jest odtąd jako występujący w naturze zespół wielu minerałów, minerał natomiast jako ciało krystaliczne (związek chemiczny lub pierwiastek) ukształtowany w procesach geologicznych.

Zmarł 19 sierpnia 1765 roku w Säter (Dalarna). Zobacz też: Torbern Olof Bergman, inny sławny szwedzki chemik i mineralog XVIII wieku.