Atelier

Atelier, w liczbie mnogiej ateliers – w terminologii sztuk pięknych: miejsce pracy artysty (pracownia, warsztat, studio) – zwłaszcza malarza, fotografika, rzeźbiarza, grafika, architekta. Pracownia wyposażona i usytuowana zgodnie z rodzajem uprawianej twórczości artystycznej i osobistymi potrzebami twórcy, przede wszystkim dysponująca odpowiednim oświetleniem naturalnym i sztucznym. Nazwę tę przyjmowały także stowarzyszenia artystów i niewielkie szkoły artystyczne. Współcześnie, głównie ze względu na marketingowy wydźwięk, znaczenie terminu rozszerza się na niewielkie pracownie rzemieślnicze i zakłady usługowe (np. gastronomiczne).


Atelier, pracownia, studio, warsztat…

Słowo pochodzi z języka francuskiego, w którym oznacza “warsztat” lub “pracownię”. Terminy “pracownia”, “studio” i “warsztat” są w języku polskim w zasadzie synonimiczne. Słowo “pracownia” oznaczać może jednak także grupę współczesnych sobie artystów, zwłaszcza pracujących pod kierunkiem jednego nauczyciela. Podobnie słowo “warsztat”, które może mieć znaczenie analogiczne do słowa “pracownia”, odnosić się do atrybucji dzieła (np. dzieło wykonane nie przez samego mistrza, ale przy współudziale uczniów), a także odnosić się do rzemiosła artystycznego i szeroko pojętej techniki.

Uwarunkowania przestrzenne

Często w pracowni artysty, zwłaszcza rzeźbiarza, potrzebna jest  stosunkowo duża powierzchnia – służy to kontroli pracy nad powstającym dziełem z większej odległości. Najważniejszym wymogiem stawianym pracowniom malarskim jest jednak dobre oświetlenie przy jednoczesnym braku bezpośredniego dostępu promieni słonecznych. Dlatego też ateliers umieszczano często na strychach lub po północnej (względnie północno-wschodniej) stronie budynku – pomieszczenia strychowe były też stosunkowo niedrogie. Często pracownie malarskie doświetla się dodatkowo, służy temu duża powierzchnia okien lub okna dachowe. Pracownie rzeźbiarskie częściej mieszczą się natomiast na parterach, ze względu na konieczność transportu rzeźb i ciężkich materiałów rzeźbiarskich. Przeciwna sytuacja zachodzi w przypadku atelier fotograficznego, które wymaga zaciemnienia.

Z dziejów pracowni artystycznych. Atelier i artysta w pracowni jako motyw w sztuce

W kulturze występuje  motyw ubogiego artysty pracującego na strychu, zwłaszcza malarza paryskiego. Nie zawsze jednak pracownie malarskie stanowiły niewielkie pomieszczenia strychowe. Początkowo pracownie artystyczne znajdowały się w domach artystów, stanowiąc zarazem miejsce sprzedaży dzieł sztuki. Malarze akademiccy (zobacz: akademizm) urządzali natomiast swoje pracownie dość wystawnie, stylizując je na XIX-wieczne salony mieszczańskie. Ważnym ośrodkiem życia artystycznego o charakterze salonu było atelier, które posiadał w Wiedniu malarz Hans Makart (1840-1884). W Rzymie znaną pracownię prowadził polski rzeźbiarz Wiktor Brodzki (1826-1904).

Samo atelier i praca artysty w nim także stało się częstym motywem w malarstwie. Motyw taki pojawia się już w sztuce renesansu, początkowo najczęściej jako przedstawienie św. Łukasza przy pracy nad obrazami (np. obraz Św. Łukasz rysujący portret Madonny, Rogier van der Weyden, około 1440 roku) – św. Łukasz był patronem artystów, a także cechów i bractw, a następnie akademii artystycznych. Innym przykładem może być obraz Malarz w swojej pracowni – Gerard Dou, 1665.

Atelier służyć może nie tylko jednemu artyście, ale także całej ich grupie. Historycznie stanowić mogło także rodzaj stowarzyszenia artystycznego lub niewielkich akademii sztuki pięknych (z warsztatu malarskiego wykształciła się już prywatna Akademia Carracci pod koniec XVI wieku). Przykładem może być paryska Académie Suisse, nazywana także Atelier Suisse. Podobny charakter miało paryskie Atelier Gleyre, także w pewnym stopniu odbiegające od tradycyjnych, akademickich wzorców nauczania.

Atelier filmowe

Zobacz więcej w osobnym artykule: atelier filmowe. Porównaj też: plenery atelierowe, zdjęcia atelierowe, film atelierowy.

Atelier filmowe to część wytwórni filmowej składająca się z jednego lub kilku budynków, przeznaczona do wykonywania zdjęć zwanych zdjęciami halowym (zdjęcia atelierowe). Obejmuje także pomieszczenia pomocnicze (np. rekwizytornie, pracownie rzemieślników artystycznych). Realizacja filmów (przeciwstawiana zdjęciom plenerowym) wymaga przygotowania odpowiednich dekoracji lub imitacji pleneru.


Tagi
Encyklopedia pedagogikiEncyklopedia sztuk pięknychLeksykon filmuLeksykon języka francuskiego

Dodaj komentarz