Archiwum prywatne

Archiwum prywatne – w archiwistyce: obok archiwów publicznych, drugi typ archiwów w ich ogólnej klasyfikacji odnoszącej się do rodzaju zarządzającego archiwami (zobacz też: główny artykuł archiwum wraz z ogólną typologią archiwów). Określa się tak zespół archiwalny powstały jako rezultat działalności instytucji prywatnej lub osoby fizycznej oraz rodzin i rodów, niezależnie od miejsca jego przechowywania.

W innych językach: język angielski – private archives; język francuski – archives privées; język niemiecki – Privatarchiv.

Archiwa prywatne, zwłaszcza należące do rodów i rodzin, mają długie tradycje historyczne. Występują licznie w krajach Europy zachodniej, w Polsce – tak ze względu na rabunek kultury narodowej w okresie komunizmu (upaństwowienie archiwów) i zaborów (częste przywłaszczenia), jak i ze względu na zniszczenia wojenne – są o wiele rzadsze. Upaństwowieniu uległy zwłaszcza archiwa dworskie, po II wojnie światowej upowszechnił się nawet termin “archiwa podworskie“.

Archiwa prywatne stanowią niekiedy samodzielne jednostki organizacyjne – zwłaszcza w przypadku archiwów przedsiębiorstw prywatnych częściej stanowią jednak działy innych jednostek organizacyjnych.

Kategorie archiwów prywatnych

Wśród archiwów prywatnych wyróżnić można kilka kategorii. Są to przede wszystkim archiwa osobiste (określane także terminem spuścizna), archiwa rodzinne i rodzinno-majątkowe, archiwa dóbr rycerskich, archiwa dóbr ziemskich, archiwa firm przemysłowych, archiwa firm finansowych i archiwa firm handlowych. Do archiwów prywatnych nie zalicza się archiwów kościelnych, miejskich i należących do organizacji publicznych – stanowią one archiwa publiczne, względnie archiwa społeczne.

We wszystkich wymienionych typach archiwów prywatnych występować mogą rodzaje archiwów różniące się sposobem przechowywania zasobów, a więc: archiwa wieczyste, archiwa instytucji, archiwa przejściowe lub zbiorcze, archiwa z powierzonym zasobem archiwalnym.

Zobacz też: archiwum państwowe.