Arbitralność języka

Arbitralność języka, także konwencjonalność języka – właściwość języków naturalnych polegająca na tym, że nie zachodzi związek naturalny pomiędzy wyrażeniami (znakami językowymi) pełniącymi określone funkcje semantyczne a elementami rzeczywistości (wykładnikami językowymi), do których znaki te się odnoszą. Arbitralność uznawana jest za jedną z cech definicyjnych języków naturalnych.

Znaki językowe mają więc charakter arbitralny, nie wyklucza to jednak oczywiście istnienia szerokiej klasy znaków naturalnych. Także w samym języku istnieje pewna klasa znaków, które niewątpliwie mają charakter naturalny – są to onomatopeje, wyrazy dźwiękonaśladowcze.

Arbitralność języka w filozofii i w kulturach przedfilozoficznych

Arbitralność języka powszechnie przyjmowana jest we współczesnej filozofii języka, podczas gdy filozofia dawniejsza (w tym już filozofia języka Platona) dopatrywała się związku naturalnego między słowami i rzeczami. Przekonanie o naturalnym związku między rzeczami i słowami (nazwami tych rzeczy) obecne jest także w wielu kulturach przedfilozoficznych,  w sposób szczególnie wyrazisty w kulturze żydowskiej, szczególnie w kabalistyce (już w Biblii i midraszach – Adam nazywający zwierzęta). Organiczny i ścisły związek nazwy przedmiotu z nim samym, w tym imienia z osobą nazwaną tym imieniem, uwidacznia się w wielu działaniach magicznych (magia sympatyczna w koncepcji magii Frazera).

Spostrzeżenie o arbitralnym charakterze znaków językowych wyraża cytat poetycki: “To, co zwiemy różą, pod inną nazwą nie mniej by pachniało”.