Alfabet fonetyczny
Alfabet fonetyczny – system znaków literowych, który służy do wiernego zapisania wypowiedzi, w taki sposób, by oddać dokładnie brzmienie głosek i wyrazów. Każdy alfabet, jako pewna idealizacja, przypisuje jedną i tylko jedną głoskę danego języka jednej i tylko jednej literze, oraz jedną i tylko jedną literę jednej i tylko jednej głosce. W praktyce jednak nie ma alfabetów wykształconych historycznie, które spełniałyby taką idealizację. Wiąże się to z historycznymi zmianami w pisowni (pisownia historyczna), istnieniem dwuznaków (trójznaków itp.), omijaniem niektórych cech fonetycznych (w sposób szczególnie wyraźny w alfabetach semickich, w których brakuje liter na oznaczenie samogłosek). Alfabety rzadko oddają też tak istotne cechy fonetyczne, jak akcent (wyjątkiem jest np, alfabet grecki). W sumie we wszystkich alfabetach panują znaczne rozbieżności między ortografią i fonetyką. Oczywiście istnieje także wiele języków, które nie posługują się pismem fonetycznym (alfabetem lub pismem sylabicznym), lecz np. pismem ideograficznym, a także wiele języków, które w ogóle nie posługują się pismem.
By zapobiec tym problemom, ułatwić opis i badanie języków, a także ułatwić naukę języków obcych, językoznawcy opracowali specjalne alfabety fonetyczne. Opierają się one na dwóch zasadach: jedna głoska zapisywana jest w nich pod postacią tylko jednej litery, ponadto każda głoska zapisywana jest w nich zawsze w ten sam sposób. Systemy takie są jednocześnie systemami transkrypcji fonetycznej.
Międzynarodowy alfabet fonetyczny
Najbardziej znanym z tego rodzaju alfabetów jest międzynarodowy alfabet fonetyczny (skrót MAF), przyjęty przez L’Association Phonétique Internationale. Znany jest on także pod nazwą angielską International Phonetic Alphabet (skrót IPA). Jest to system transkrypcji fonetycznej stosujący się do wszystkich języków, o charakterze uniwersalnym.
Slawistyczny alfabet fonetyczny
Jednym z bardziej znanych alfabetów fonetycznych jest także slawistyczny alfabet fonetyczny, służący do transkrypcji języków słowiańskich. Lepiej niż międzynarodowy alfabet fonetyczny oddaje on fonetykę języków słowiańskich. Dotyczy to zwłaszcza zapisu spółgłosek zwarto-szczelinowych. Posiada on także w Polsce uproszczoną wersję szkolną, zmieszaną z alfabetem polskim, która służy do nauki fonetyki języka polskiego w szkołach.
Inne alfabety fonetyczne
Bardziej znane inne niż wymienione wyżej alfabety fonetyczne to np.:
Speech Assessment Methods Phonetic Alphabet (SAMPA), bazujący na MAF, stanowiący pismo fonetyczne mogące być odczytywanym przez komputery. Jego wersją jest X-SAMPA.
Americanist phonetic notation znany także jako North American Phonetic Alphabet (skrót NAPA). Stosowany nie tylko w Ameryce czy do zapisu rdzennych języków obu Ameryk, jest jednak rzadziej używany niż MAF. Niemniej i dzisiaj nie wyszedł całkowicie z użytku.
Arabic International Phonetic Alphabet (AIPA) – adaptacja MAF do zapisu języka arabskiego.
Pinyin – system romanizacji języka chińskiego o zasadniczo fonetycznym charakterze. Może być uznany za rodzaj alfabetu fonetycznego ze względu na funkcję, którą spełnia – odwzorowanie głosek i tonów języka chińskiego, który poza tym zapisywany jest innym rodzajem pisma.
Systemy historyczne zapisu fonetycznego, które utworzyli m.in. Benjamin Franklin i Karl Richard Lepsius. Wiele z nich cechowało się znaczną niedokładnością i niepraktycznością.