Air

Air – głównie we francuskiej terminologii muzycznej aria, a także pieśń (zob. pieśń w muzyce). Termin wieloznaczny, oznaczać może także utwór o melodyjnym charakterze, lub nawet samą melodię. Może też odnosić się do nietanecznej części suity. Forma znana także w muzyce angielskiej (często jako ayre), występuje też w terminologiach muzycznych innych języków. Po polsku, w zależności od kontekstu, wyraz ten oddawany jest zazwyczaj jako “aria”.

Zobacz też: aer w filozofii starożytnej.

W muzyce francuskiej

W muzyce francuskiej termin ten pojawił się w XVI wieku. Oznaczał wtedy pieśń solową przy akompaniamencie lutni.

Wykształciło się wiele typów, z których najważniejsze to air de court (aria de court) i air à boire. Air de court to pieśń o charakterze dworskim, zwykle o tematyce miłosnej, wielogłosowa. Air à boire to bardzo popularny typ prostych pieśni, (przynajmniej pierwotnie) o charakterze toastu.

W muzyce scenicznej XVII i XVIII wieku termin obejmować mógł nie tylko utwory wokalne, ale też instrumentalne. Umieszczano je pomiędzy akompaniowanymi recytatywami. Wyróżnić można tu cztery główne typy. Typ dialogowy, z akompaniamentem continuo, stanowił alternatywę dla recytatywu. Typ monologowy był bardziej rozbudowanym utworem wokalnym, zbliżonym do arii włoskiej. Tak rozumiane arie stanowią zazwyczaj kluczowe fragmenty opery, wyrażające kumulację napięcia emocjonalnego lub mające charakter refleksyjny. Istnieje też typ określany jako “aria-maksyma” (maxime), często wykonywana przez postacie drugoplanowe, mająca charakter lekkiej refleksji życiowej. Można wyróżnić też, jako osobny typ, pieśni o charakterze tanecznym.

Air: część suity

Jako forma wyłącznie instrumentalna występuje jako nietaneczne intermezzo suity barokowej i klasycznej. Jest to część dodatkowa, opcjonalna, zazwyczaj o lirycznym charakterze. Przykładem może być druga część III suity orkiestrowej Bacha (której przeróbka stała się szeroko znanym utworem Aria na strunie G).

Air (ayre) w muzyce angielskiej

Termin używany był także w angielskiej terminologii muzycznej, od XVI do XIX wieku. Przykładem może być Londonderry Air, popularna pieśń irlandzka. Występuje także pisownia ayre.

Podobnie jak we Francji, w muzyce angielskiej początku XVII wieku air stanowić mogła element muzyki scenicznej, zwłaszcza maski (masque), typowo angielskiej formy muzycznej. Przykładem może być kolekcja krótkich, głównie tanecznych utworów Johna Adsona Courtly Masquing Ayres.

W literaturze

Jako termin literacki: najczęściej tekst do wymienionych wyżej form muzycznych. Ma się więc tu na myśli pieśni o charakterze stroficznym, występujące w muzyce i literaturze francuskiej i angielskiej od XVI do XVIII wieku, wykonywane solo. Niejednokrotnie linia melodyczna i akompaniament służyły tu uwydatnieniu ekspresji tekstu słownego.