Aerologia

Aerologia – dział meteorologii, nauka badająca procesy i zjawiska zachodzące w wysokich warstwach atmosfery ziemskiej (atmosfera swobodna), w których nie występuje wpływ tarcia powietrza o teren (od wysokości kilkudziesięciu metrów).


Nauka ta opracowuje metody pomiaru elementów meteorologicznych w wysokich warstwach atmosfery, przede wszystkim ze względu na praktyczne potrzeby służb meteorologicznych (synoptyka – przewidywanie pogody). Bada zjawiska zachodzące w tych częściach atmosfery, które nie mogą być prowadzone bezpośrednio przez naziemne stacje meteorologiczne.

Dział zajmujący się najwyższymi warstwami atmosfery (powyżej 30 kilometrów) określany jest terminem aeronomia. W badaniach aeronomicznych szczególne znaczenie mają jonizacja i dysocjacja powietrza zachodzące na dużych wysokościach (jonizacja powietrza zachodzi zwłaszcza w jonosferze). W dawniejszym języku polskim “aerologią” nazywano ogólną naukę o powietrzu i jego właściwościach, względnie ogólną naukę o niebie i atmosferze.

Etymologia: z języka greckiego, aer – “powierze” (por. artykuł aer) i logos – słowo.

Aerologia: wybrane zagadnienia

Pomiary aerologiczne, określane też terminem sondaże aerologiczne, powadzi się za pomocą aparatury pomiarowej, którą przenoszą samoloty (do wysokości 10 km), balonach meteorologiczne (balony-sondy) i radiosondy (do wysokości 40 kilometrów), rakiety (do wysokości 450 km); także przez bezpośrednie obserwacje ruchu pilotowanych balonów.  Współcześnie stosuje się przede wszystkim metody teledetekcji z satelitów i z powierzchni Ziemi. Inne metody określania stanu wysokich warstw atmosfery ziemskiej obejmują obserwacje rozchodzenia się fal świetlnych, radiowych i dźwiękowych oraz spektrofotometryczne (przede wszystkim zorzy polarnej i nieba nocnego).

Diagramy aerologiczne stanowią jedną z głównych metod analizy danych o pionowej strukturze atmosfery ziemskiej. Obok map synoptycznych są jednym z podstawowych narzędzi stosowanych przez meteorologów i synoptyków. W swojej podstawowej formie diagramy aerologiczne to układy współrzędnych oparte na wartościach temperatury i ciśnienia (stąd nazwa diagramy p-T). Skala temperatury jest liniowa, skala ciśnienia jest natomiast logarytmiczna. Na siatce diagramu aerologicznego przedstawia się trzy układy linii: adiabaty suche w postaci linii prostych, adiabaty wilgotne oraz tzw. linie stałego stosunku zmieszania mas dla powietrza nasyconego

Z dziejów aerologii. Jako samodzielna dyscyplina badania aerologiczne wyodrębniły się około 1900 roku. Pierwsze balony sondy wypuszczono w 1902 roku, pierwsze radiosondy wypuszczono natomiast w 1927 roku. Od 1957 roku w badaniach aerologicznych stosuje się sztuczne satelity Ziemi.

Zobacz też: gradient adiabatyczny.


Tagi
Humanistyczna encyklopedia naukiWielka encyklopedia geograficzna świata

Dodaj komentarz