Aelfric (Aelfryk)

Aelfric z Eynsham (Aelfryk), zapis oryginalny Ælfric, zwany Grammaticus, w języku łacińskim Alphricus lub Elphricus, ok. 955-1012 – mnich anglosaski z zakonu benedyktynów, autor piszący w języku staroangielskim i łacińskim. Uznawany za jednego z najwybitniejszych pisarzy anglosaskich.


Aelfric i renesans benedyktyński

Aelfric należy do najważniejszych tzw. “renesansu benedyktyńskiego”, ruchu odrodzenia sztuk i nauk na terenie Brytanii oraz do głównych prozaików piszących w języku staroangielskim. Renesans benedyktyński zapoczątkował przede wszystkim święty Dunstan z Canterbury (zm. 988), następnie rozpowszechnił się on w klasztorach całej Anglii.  Sam Aelfric interesował się przy tym nie tylko rozwojem edukacji mnichów, ale także ludzi świeckich, o czym świadczą jego pisma w językach wernakularnych. Tworzył teksty kazań, przetłumaczył na język angielski siedem pierwszych ksiąg Starego Testamentu, napisał pierwszą gramatykę języka łacińskiego w języku wernakularnym, a także Colloquium, rozmowę łacińską między nauczycielem i uczniem ze staroangielskim przekładem, której celem było nauczanie języka.

Aelfric: Biografia i twórczość

Aelfric urodził się około 955 roku, dokładna data nie jest znana. Kształcił się w opactwie Winchester, do jego nauczycieli należał biskup Aethelwold (Etelwold) z Winchesteru. Do dzieł Aelfrica należy łaciński żywot świętego Etelwolda.

Wkrótce po śmierci św. Etelwolda Aelfric wstąpił do klasztoru benedyktyńskiego Cerne Abbas (Cerne Abbey) w Dorsecie. Przebywał tam przez 15 lat, tam też powstała większość jego utworów. W 1015 roku przeniósł się do nowo założonego klasztoru Eynsham (Oxfordshire). Został jego opatem i prawdopodobnie przebywał w nim do końca życia. W ostatnich latach życia pisał bardzo niewiele – wiązało się to prawdopodobnie z ograniczeniami czasowymi ze względu na obowiązki opata. Data śmierci nie jest znana, przypuszcza się, że zmarł około 1012, z pewnością przed 1025 rokiem.

Żył w czasach zamętu i chaosu, kiedy najazdy Wikingów pustoszyły Anglię. Podobnie jak wielu współczesnych sobie, uznawał czasy, w których żył, za czasy ostateczne. Pogląd ten nie kontrastuje wcale z jego zamiłowaniem do rozwoju edukacji – to właśnie dobre wykształcenie, w tym zwłaszcza dobra znajomość chrześcijańskich prawd wiary, przygotować miało Anglików na nadchodząca Apokalipsę.

Jest autorem około 100 kazań – większość z nich opublikowano w dwutomowym zbiorze Aelfric’s Catholic Homilies (2000). Obejmują one bardzo szerokie spektrum zagadnień teologicznych. Aelfric stosuje w nich często pochodzącą od św. Augustyna alegoryczną interpretację Pisma Świętego. Odwołuje się zresztą często także do pism samego św. Augustyna, a także innych ojców Kościoła.

Żywoty świętych Aelfrica zadedykowane zostały Aethelweardowi, patronowi opactwa Cerne Abbas. Sądzi się, że zostały one napisane dla lektury prywatnej, przede wszystkim jako exempla. Stanowić miały przykłady siły i odwagi w czasach najazdów Wikingów na Wyspy Brytyjskie, zapewne skierowane głównie do adresata Żywotów. Funkcję taką pełniła z pewnością mowa na cześć św. Edmunda, władcy Anglosasów, który odparł wcześniejszy najazd Wikingów. Zobacz też: żywoty świętych.

Za swoje najważniejsze dzieło Aelfric uważał prawdopodobnie Mowy. Większym powodzeniem cieszyło się jednak colloquium, tekst dydaktyczny służący nauce języka. Zawiera on w sobie także wiele humoru oraz reminiscencje życia codziennego czasów, w których powstał. Stanowi także świadectwo osobistej pasji Aelfrica do nauczania oraz jego znajomości życia i potrzeb uczniów.

Aelfrica uznać można za najbardziej wszechstronnego spośród angielskich pisarzy wczesnośredniowiecznych. Słynął z erudycji, a jego styl odznaczał się lekkością, elegancją i ekonomicznością środków wyrazu.

Wpływ Aelfrica na późniejszą kulturę angielską

Znacznym wpływ Aelfrica na kulturę intelektualną Anglii utrzymywał się jeszcze wiele lat po jego śmierci. Nowe manuskrypty jego dzieł powstawały jeszcze w XII wieku. Ponownie zainteresowano się nim w okresie reformacji, gdyż jego kazania uznano za zawierające elementy pierwotnego protestantyzmu – w 1566 roku wydano je drukiem. W jednym z jego kazań znajduje się wyrażenie, które protestanci interpretowali jako zaprzeczenie katolickiej nauki o transsubstancjacji, według której Chrystus jest realnie obecny w Eucharystii. Obecnie taka interpretacja jego poglądów na to zagadnienie jest odrzucana przez badaczy.


Tagi
Encyklopedia historycznaEncyklopedia literaturyEncyklopedia religii

1 komentarz do “Aelfric”

Dodaj komentarz