Absolutny

Absolutny – w metafizyce (1) odnoszący się do Absolutu (bytu koniecznego i niezłożonego, stanowiącego rację bytów złożonych i ograniczonych) lub (2) w sensie ogólnym – przeciwieństwo “względnego”, “ograniczonego”.

Etymologia: słowo pochodzi od łacińskiego przymiotnika absolutus, absoluta, absolutum, tj. “wyzwolony ze związków”, “całkowity”, “zupełny”.

W innych językach: Język angielski – absolute. Język francuski – absolu. Język niemiecki – absolut, unbedingt.

“Absolutny”. Sens metafizyczny i inne znaczenia filozoficzne

W sensie pierwszym, metafizycznym, słowo “absolutny” to przymiotnikowe określenie samego Absolutu, znaczy więc ono “przynależący do Absolutu” lub w jakimś sensie go dotyczący. W sensie drugim, ogólnym, znaczy ono – “niezrelatywizowany do czegoś innego w danym układzie”, zupełny w tym układzie, bezwzględny. Przy tym drugim znaczeniu mówi się w filozofii np. o “prawdzie absolutnej”, “czasie absolutnym”, “przestrzeni absolutnej” itp.

Znaczenie to przejawia się także w terminologii sztuki, w której występują określenia takie jak film absolutny i muzyka absolutna. W terminach tych słowo “absolutny” oznacza zazwyczaj odwoływanie się w dziele artystycznym wyłącznie do typowych dla niego form wyrazu, a więc tzw. autonomiczność dzieła sztuki. Muzyka absolutna to muzyka pozbawiona treści pozamuzycznej, która nie odwołuje się do rzeczywistości pojęciowo-wyobrażeniowej – w przeciwieństwie do muzyki programowej. Filmy absolutne były koncepcją niemieckiego kina awangardowego w pierwszych dekadach XX wieku – stanowiły kreacje oparte na rytmiczności obrazów, nie na konwencjonalnej narracji (w odróżnieniu od filmów abstrakcyjnych, stosowano w nich jednak także formy figuratywne). Sporadycznie pojawia się także określenie “poezja absolutna” (por. poezja abstrakcyjna).

W fizyce i w innych naukach

W fizyce (3) przydawka ta występuje jako określenie pewnych granicznych stanów fizycznych, w tym np. “próżnia absolutna” (próżnia doskonała), “zero absolutne” (zero bezwzględne), “czas absolutny” (czas niezależny od żadnych czynników zewnętrznych ani wewnętrznych). Często używane jest zamiennie z określeniem “bezwzględny”.

W wielu naukach (np. meteorologii, hydrologii) krańcowe wartości (ekstremum wartości w odniesieniu do określonego miejsca i czasu) badanego elementu określają terminy typu “minimum absolutne“, “maksimum absolutne“. W innym znaczeniu określenia te występują także w matematyce. W fonetyce występuje np. termin “nagłos absolutny“.

W muzyce i edukacji muzycznej występuje pojęcie “słuchu absolutnego”. Słuch absolutny to rzadka umiejętność rozpoznawania wysokości dźwięku bez odwołania się do innego dźwięku, określanego jako “dźwięk wzorcowy”. Nie ma się tu więc na myśli słuchu “doskonałego”, “pełnego”, ale specyficzną umiejętność związaną ze słuchem.