Abisal

Abysal, strefa abisalna, strefa głębinowa

Abisal, nazwa także w formie abysal oraz sfera abisalna, sfera głębinowa – w hydrologii: najgłębsza sfera w morzach i oceanach (także głębokich jeziorach), strefa przydenna. Nie dociera do niej światło (strefa afotyczna), jest to przy tym najgłębsza sfera, w której występuje życie. Górna granica abisalu jest zmienna, jako średnią przyjąć można sferę 1000-2000 metrów wraz z dnem oceanicznym (bental; poniżej abisalu występuje w oceanach sfera określana jako ultraabisal lub hadal). Wśród organizmów żywych zamieszkujących sferę abisalną dominują drapieżnicy (w tym ukwiały, małże i wieloszczety), mułożercy oraz filtratory.

W geologii termin strefa abisalna ma także inne znaczenie – oznacza on strefę skorupy ziemskiej na głębokości 5000-15000 metrów.

Etymologia: z greckiego ἄβυσσος, abyssos – “głębia”, “otchłań”; poprzez angielskie, francuskie i niemieckie abyssal oraz średniowieczno-łacińskie abyssalis.

Abisal jako środowisko życia

Sfera abisalna rozpatrywana jest przede wszystkim jako środowisko życia w głębokich wodach oceanicznych. Strefę tę charakteryzują specyficzne warunki geologiczne. Wody abisalu cechują się średnim zasoleniem (34,8‰) i wysokim ciśnieniem wody. Są to wody zimne (poniżej 3°C), głównie pochodzenia polarnego, ale także mieszanego. Temperatura wody utrzymuje się przy tym na stałej wysokości. Dostawy materiału skalnego i organicznego z lądu są niewielkie. Tlen dostarczany jest do wód strefy abisalnej poprzez procesy mieszania się i tonięcia wód morskich (konwergencja). Wchodząca w skład abisalu część dna oceanicznego pokryta jest osadami, głównie mułem organicznym oraz czerwonym iłem głębinowym. Osady te określane są jako osady abisalne (abyssalne).

Abisal – formy organiczne

Życie organiczne sfery abisalnej jest rozproszone i ubogie. Wykorzystuje materię organiczną docierającą z pelagialu i litoralu, głównie opadający obumarły plankton. W rowach oceanicznych występują ekosystemy izolowane. Zamieszkujące je organizmy wykorzystują w procesach życiowych chemosyntezę (chemoautotrofy – por. autotrofizm). Formy organiczne sfery abysalnej (abisobionty, także abisofile), głównie formy zwierzęce, cechują charakterystyczne przystosowania. Organizmy abisalu pozbawione są często oczu, wytwarzają natomiast organy świetlne. Ze względu na wysokie ciśnienie panujące w ich ciałach organizmy te pękają po wydobyciu na powierzchnię. Świat roślinny sfery abysalnej jest bardzo ograniczony – brak jest roślin przeprowadzających fotosyntezę. Częściej występują bakterie, w tym producenci (bakterie przeprowadzające chemosyntezę).