Abessivus

Abessivus, także caritivus lub caritativus, forma spolszczona abesyw – przypadek gramatyczny, jeden z przypadków konkretnych. Oznacza brak czegoś: brak jakiegoś przedmiotu, brak jakiejś czynności, brak jakiegoś zdarzenia.

Przypadek ten nie istnieje w syntetycznych językach indoeuropejskich. Znaczenia, których jest wykładnikiem, oddaje się w nich – w tym także w języku polskim – za pomocą analitycznych konstrukcji przyimkowych (w przypadku języka polskiego np. za pomocą przyimka bez). Występuje natomiast jako przypadek syntetyczny np. w językach ugrofińskich, w tym w języku fińskim.

Etymologia: od łacińskiego czasownika absum, abesse – “być nieobecnym”. Caritivus i caritativus: od łacińskiego careo, carere – “doznawać braku czegoś”, “czuć brak”, “być pozbawionym”.

W języku polskim występuje także forma abesyw. W języku angielskim abessive (lub caritive). Według Lepizig Glossing Rules przypadkowi temu przypisany jest skrót ABE.

Abessivus w języku fińskim

W języku fińskim jest to przypadek rzadki, powoli wychodzący z użycia, coraz częściej zastępowany przez konstrukcje omowne. Częstszy przy tym jednak niż comitativus i instructivus, które zachowały się głównie w związkach frazeologicznych.

Znaczenie: bez czegoś, np. passitta, “bez paszportu”. Przeważnie zastępuje go konstrukcja omowna, przyimkowa, np. ilman passia (składnia z partytywem).

Końcówki: możliwe są dwie końcówki, –tta i –ttä, wybór odpowiedniej zależy od harmonii samogłosek. Końcówki dodaje się do rdzenia fleksyjnego, tak w liczbie pojedynczej, jak i w liczbie mnogiej. Występuje tu także zjawisko wymiany stóp.

Przykłady w zdaniach:

Hän lähti ulkomaille rahatta ja passitta – “Wyjechał za granicę bez pieniędzy i bez paszportu”.

Hänet tuomittiin syyttä – “Potępiono go bez powodu”.