Aaronsohnowie, Aaronsohn

Aaronsohnowie – znany rodzina izraelska, która zasłynęła działalnością w siatce szpiegowskiej Nili. Jej najbardziej znani przedstawiciele to agronom Aaron Aaronsohn i jego siostra Sarah Aaronsohn.

Rodzina Aaronsohnów przybyła do Izraela z Bacău w Rumunii. W 1882 roku Ephraim Fishel Aaronsohn (1849-1939), jego żona Malka Aaronsohn i ich syn Aaron (1876-1919) osiedlili się w Palestynie. Ephraim Fishel Aaronsohn postanowił zająć się rolnictwem – założył w Palestynie nową osadę żydowską, Zichron Ja’akow (Zikhron Ya’akov) w okolicach Hajfy, nazwaną na cześć patriarchy Jakuba. Już w Palestynie narodziło się jego rodzeństwo – brat Alexander Aarohsnon (1888-1949) i siostra Sarah Aaronhson (1890-1917).

Aaron i Sarah Aaronsohnowie

Aaron Aarohnson kształcił się w Palestynie i we Francji. Został jednym z najsłynniejszych izraelskich agronomów, przyczyniając się znacznie do rozwoju poziomu rolnictwa na terenach objętych osadnictwem żydowskim. Zdobył też uznanie międzynarodowe – w 1909 roku odbył podróż do Stanów Zjednoczonych na zaproszenie amerykańskiego Ministerstwa Rolnictwa (United States Department of Agriculture). W Stanach Zjednoczonych nawiązał kontakty z czołowymi agronomami amerykańskimi, z którymi omawiał rozwój rolnictwa w Palestynie. Poznał także wielu liderów amerykańskich środowisk żydowskich.

Wybuch I wojny światowej i wcześniejsze trudności polityczne przekonały Aaronsohna, że jego idee agronomiczne są trudne do realizacji bez wcielenia w życie idei syjonizmu. Sprawiło to, że w większym stopniu zaczął angażować się w życie polityczne. Wraz z członkami rodziny i przyjaciółmi stworzył siatkę szpiegowską skierowaną przeciw władzy ottomańskiej w Palestynie. Od 1915 roku grupa ta dostarczała tajnych informacji znajdującej się w stanie wojny z Imperium Ottomańskim Wielkiej Brytanii. Aaronsohnowie współpracowali ściśle z działającym w Kairze Arab Bureau (Biurem do spraw arabskich). Organizacja, którą stworzyli Aaronsohnowie przyjęła nazwę NILI. Akronim ten pochodzi z 1 Księgi Samuela (15,29: Chwała Izraela nie kłamie).

Działalność NILI została wykryta przez władzę ottomańską. Dowiedziała się o tym Sarah Aaronsohn, która próbowała rozwiązać organizację i ukryć ślady jej działalności. 1 października 1917 roku została jednak aresztowana w rodzinnym domu w Zichron Ja’akow. Poddano ją kilkudniowym torturom – nie wydała jednak imion współpracowników. Chcąc uniknąć złamania przez tortury, popełniła samobójstwo.

Wielu przywódców ruchu syjonistycznego uznawało działalność Nili za przedwczesną i nieodpowiedzialną. Znaczenie tej organizacji pomniejszał m.in. Chaim Weizman, późniejszy premier Izraela. Przywódcy brytyjscy na Bliskim Wschodzie przydatność informacji dostarczanych przez Aaronsohnów oceniali jednak wysoko. Z Nili współpracowali m.in. marszałek Edmund Allenby i generał George Macdonogh.

Śmierć Aarona Aaronsohna w katastrofie lotniczej

Po I wojnie światowej Chaim Weizman zaangażował Aaronsohna w reprezentowanie interesów Żydów w czasie konferencji pokojowej w Paryżu. 15 maja 1919 roku Aaronsohn zginął jednak w katastrofie samolotowej nad kanałem La Manche. Okoliczności katastrofy nie zostały w pełni wyjaśnione, podejrzewano nawet udział rządu brytyjskiego w jej wywołaniu. Wydarzanie to omawiano cztery lata później, nie znaleziono jednak dowodów na współudział rządu Wielkiej Brytanii. Przeprowadzone śledztwo wskazywało raczej na wypadek.

Zobacz też: Aaron

Bibliografia

• Shmuel Katz, The Aaronsohn Saga, 2000.
• Eliezer Livneh, Aaron Aarohnson. His Life and Times, 1969.