Joel Barlow

Joel Barlow, 1754-1812 – amerykański pisarz, publicysta, prawnik. dyplomata i myśliciel. Członek grupy Connecticut Wits. Autor poematu epickiego The Vision of Columbus (Wizja Kolumba, 1787), znanego też pod tytułem The Columbiad (Kolumbiada). Dziś większym powodzeniem cieszy się jednak jego poemat heroikomiczny Hasty Pudding. Jako filozof polityczny zwolennik republikanizmu.

Wymowa nazwiska: [bạ:rlou].

Joel Barlow: Biografia

Urodził się 24 marca 1854 roku w Redding w stanie Connecticut. Jego ojcem był zamożny rolnik Samuel Barlow, matka Esther Hull, jego druga żona. Był ósmym z dziewięciorga dzieci (najstarsza czwórka pochodziła z pierwszego małżeństwa ojca). Był bardzo uzdolnionym chłopcem, wpierw uczył go indywidualnie Parson Barlett, następnie uczęszczał do Moor’s Indian School w miejscowości Hanover w stanie New Hampshire. Po ukończeniu tej szkoły podjął w 1774 roku studia w Dartmouth College, lecz już po kilu miesiącach, ze względu na śmierć ojca, przeniósł się do Yale. W 1788 roku ukończył Yale University (w czasie przerwy w studiach ze względu na epidemię był też krótko członkiem lokalnej milicji). Był wielki erudytą, jednym z najlepiej wykształconych ludzi swoich czasów, co znalazło odzwierciedlenie w jego twórczości i myśli, a nawet ułatwiło mu karierę dyplomaty.

Uczestniczył w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych, w czasie której był kapelanem wojskowym. W 1784 roku założył ukazujący się w Hartford w stanie  Connecticut tygodnik “American Mercury”. W 1786 został członkiem adwokatury. Był członkiem grupy literackiej Connecticut Wits, znanej także jako Hartford Wits, do której należeli m.in. John Trumbull i Timothy Dwight. Grupa ta krzewiła patriotyzm amerykański, dążyła do stworzenia w nowo powstałym państwie amerykańskim literatury o narodowym charakterze. Właśnie taki charakter miało dzieło The Vision of Columbus z 1787 roku, epos w dziewięciu księgach. Przyniosło ono Barlowowi natychmiastową sławę. Barlow był prawdopodobnie najbardziej twórczym spośród członków tej grupy, w późniejszych latach odszedł jednak od jej ideałów scentralizowanego, konserwatywnego państwa na rzecz demokratyzmu typu jeffersoniańskiego.

W latach 1788-1795 przebywał w Europie, głównie we Francji jako agent Scioto Land Company. Sprowadził wtedy z Francji do Ameryki grupę emigrantów. Założyli oni miejscowość Gallipolis w stanie Ohio. W Paryżu porzucił purytańską religijność, której zwolennikiem był w Ameryce, na rzecz liberalizmu religijnego. Odrzucił także obecne dawniej w jego myśli tendencje konserwatywno-republikańskie na rzecz radykalnego republikanizmu, jakobińskiego typu. Przebywał także przez pewien czas w Anglii. Jego dzieła polityczne, jak Advice to the Privileged Orders in the Several States of Europe, zostały tam jednak objęte zakazem druku. W 1792 roku został honorowym obywatelem Francji. Gdy jego przyjaciel Thomas Paine, także przebywający w Paryżu, został uwięziony – Joel Barlow przechował powierzony mu manuskrypt dzieła Paine’a Wiek Rozumu (The Age of Reason), który następnie wydał w Londynie.

W latach 1795-1805 był konsulem amerykańskim w Algierze. Działał wtedy na rzecz uwolnienia więźniów amerykańskich (głównie porwanych przez piratów) oraz starał się o wynegocjowanie traktatów z Algierem, Tunisem i Trypolisem. Gdy w 1805 roku powróci do Ameryki, zamieszkał w okolicach Waszyngtonu. Związał się ze stronnictwem republikańskim. Do jego przyjaciół należeli Thomas Jefferson, Thomas Paine i James Madison.

W 1811 ponownie wyruszył z misją dyplomatyczną do Francji. Miała ona na celu zaprzestanie przetrzymywania przez nią amerykańskich okrętów i żołnierzy. Zmarł w drodze powrotnej, 26 grudnia 1812 roku w Żarnowcu w Polsce (okolice Zawiercia i Olkusza), po rozmowach prowadzonych z Napoleonem Bonaparte w czasie kampanii rosyjskiej.

Joel Barlow: Myśl filozoficzna i polityczna

Republikanizm łączył się początkowo w myśli politycznej Barlowa z tendencjami konserwatywnymi i purytańskim moralizmem. W czasie pobytu we Francji Barlow stał się jednak żarliwym zwolennikiem rewolucji francuskiej. Wyrazem tej postawy było pismo Letter to the National Convention of France, list do francuskiego Zgromadzenia Narodowego z 1792 roku, za który otrzymał honorowe obywatelstwo Republiki Francuskiej.

Z inspiracji swojego przyjaciela Thomasa Paine’a napisał traktat polityczny Advice to the Privileged Orders in the Several States of Europe [Przestroga ku rozwadze stanom uprzywilejowanym w różnych krajach Europejskich], 1792. Rozwijał w nim tezę, że zadaniem państwa jest strzeżenie dobra wspólnego wszystkich klas społecznych, a nie jedynie klas uprzywilejowanych.

Joel Barlow: Twórczość literacka

Prócz omówionych wyżej traktatów politycznych, Joel Barlow był też autorem poematów epickich, poematów heroikomicznych i wierszy religijnych.

Jego najbardziej znanym utworem literackim jest poemat epicki The Vision of Columbus [Wizja Kolumba] z 1787 roku. W drugiej wersji, z 1807 roku, nosiło on tytuł The Columbiad [Kolumbiada]. Dzieło to stanowi epos znacznych rozmiarów, w dziewięciu księgach. Jest peanem na cześć Ameryki, powstałym w ramach dążeń grupy Connecticut Wits do stworzenia amerykańskiej literatury narodowej. Nawiązuje do tradycji epickiej ukształtowanej przez Johna Miltona. Dzieło to jest dość pretensjonalne i mało czytelne. W The Columbiad, drugiej wersji utworu, jest to nawet bardziej uderzające, choć z drugiej strony cechuje ją większa dojrzałość.

The Columbiad przesycona jest duchem oświeceniowego optymizmu i racjonalizmu. Obecna jest w niej wizja przyszłego braterstwa wolnych ludów oraz wielkiej Ameryki przyszłości. Wśród wielu krytyków współczesnych utwór ten uchodzi jednak za mało interesujący, ze względu na nadmierną rozwlekłość i napuszony styl. Nie podobał się już wielu w czasach Barlowa, krytykował go np. Edgar Allan Poe.

Bardziej przystępny na współczesnego czytelnika jest poemat heroikomiczny Hasty Pudding z 1796 roku, który ukazuje się wciąż np. w wielu antologiach literackich. Jest to dzieło pełne humoru, przyjemne w lekturze i wartkie. Ukazuje ono sielski, pełen uroku obraz życia codziennego w Nowej Anglii. Inspiracją do jego napisania była tęsknota za krajem.

W wierszu satyrycznym Conspiracy of Kings [Spisek królów] z 1792 roku wystąpił przeciw antyrepublikańskiej koalicji monarchów europejskich.

Upamiętnienie w Polsce

17 grudnia 1812 roku, w czasie kampanii napoleońskiej w Rosji, Barlow przebywał w Warszawie, skąd wkrótce udał się w kierunku Krakowa. W drodze nabawił się zapalenia płuc, gdyż pomimo bardzo ciężkiej zimy podróżował lekkim powozem. 21 grudnia dotarł do miasta Żarnowiec w okolicach Krakowa (dziś powiat zawierciański). Gościł go burmistrz Jan Blaski. Mimo pomocy medycznej, Barlow zmarł 26 grudnia. Został pochowany na cmentarzu przykościelnym w Żarnowcu.

Ufundowany w latach 20. XIX wieku przez żonę Barlowa kamienny nagrobek nie przetrwał do dziś. Przetrwała natomiast poświęcona pisarzowi tablica w kościelnej kruchcie, którą ufundował Adam Jakub Piwowarski. Odnowił ją dyplomata amerykański William Sommers,  maju 1996 odsłonięto ja ponownie. 28 czerwca 1998 roku odsłonięto w Żarnowcu obelisk poświęcony pamięci Barlowa – autorem pomnika jest Stefan Dousy.

Z postacią Barlowa wiążą się także inne polonica: w 1791 roku skierował do Stanisława Augusta Poniatowskiego list, w którym chwalił Konstytucję 3 maja. Wspominał udział Tadeusza Kościuszki w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych. Stanisław August Poniatowski otrzymał od niego także egzemplarz The Vision of Columbus.

Bibliografia

• Richard Buel, Joel Barlow. American Citizen in a Revolutionary World, JHU Press 2011.
• Peter P. Hill, Joel Barlow. American Diplomat and Nation Builder, Potomac Books 2012.
• Zofia Libiszowska, Joel Barlow wobec rewolucji francuskiej i polskiej reformy, “Wiek Oświecenia” 1993/9, s. 151-162.
• James Leslie Woodress, A Yankee’s Odyssey. The Life of Joel Barlow, Greenwood Press 1968.