Argumentum ad vanitatem

Argumentum ad vanitatem – chwyt erystyczny, dosłownie “argument odwołujący się do próżności” (z języka łacińskiego, vanitas, vanitatis – “czczość”, “próżność”, “chełpliwość”). Sposób argumentowania zmierzający do wykorzystania próżności oponenta. Specyficzna odmiana pozytywnego argumentu ad personam.

Argumenty takie polegają na mówieniu odbiorcom (adwersarzom, względnie audytorium) pochlebstw w celu osłabienia ich krytycyzmu wobec przedkładanych argumentów. Mniej lub bardziej aluzyjnie daje się przez to do zrozumienia, że podzielanie jakiegoś poglądu wiąże się z wysoką inteligencją, dobrym gustem czy rozsądkiem – a ich odrzucanie stanowi świadectwo braku tego rodzaju zalet.

Ludzie z natury pragną zainteresowania, pragną także potwierdzenia własnej wartości. Łatwo jest więc zdobyć sobie przychylność drugiej osoby za pomocą komplementów, już samo wyrażenie zainteresowania drugą osobą może nam zdobyć jej przychylność. Zręczne pochlebstwo trudno jest zauważyć, co sprawia, że w praktyce argumenty do próżności cechują się dużą siłą perswazyjną.

Bardzo podobnym chwytem erystycznym jest argument ad superbiam (apelujący do dumy, pychy).

Argumentum ad vanitatem: Przykłady

Jako przykłady można wymienić pewne wprowadzające argument zdania padające w dyskusji, typu:

• Dla nas, ludzi wykształconych, jest oczywiste, że…
• Pana głęboka znajomość rzeczy nie ulega najmniejszej wątpliwości…
• Jako fachowiec doskonale wiesz, że…
• Jako człowiek inteligentny rozumiesz, że…

Po tego rodzaju wprowadzeniu wypowiada się właściwy pogląd z nadzieją, że dyskutant – zjednany komplementem – uzna go za słuszny.

Porównaj: argumentum ad absurdum, argumentum ad amicitiam, argumentum ad antiquitatem, argumentum ad auditorem, argumentum ad baculum, argumentum ad captandum vulgus, argumentum ad consequentiam, argumentum ad crumenam, argumentum ad fidem, argumentum ad hominem, argumentum ad ignorantiam, argumentum ad invidiam, argumentum ad iudicium, argumentum ad metum, argumentum ad misericordiam, argumentum ad orationem, argumentum ad personam, argumentum ad passiones, argumentum ad populum, argumentum ad quietem, argumentum ad rem, argumentum ad reverentiam, argumentum ad ridiculum, argumentum ad socordiam, argumentum ad superbiam, argumentum ad superstitionem, argumentum ad verecundiam, argumentum ad vertiginem, argumentum a fortiori, argumentum a silentio, argumentum ad exemplum, argumentum ab utili, arguementum a contrario, argumentum ex concessis, argumentum a simili.