Ampla
Ampla – w terminologii sztuk pięknych: rodzaj abażuru (zobacz: abażur), a także rodzaj lampy olejnej. Lampy i abażury podwieszane na metalowych łańcuchach.
Ampla jako rodzaj abażuru
Ampla to abażur lampy wiszącej mający kształt płytkiej, spłaszczonej misy. Abażur taki zawiesza się na łańcuszkach. Wykonany jest najczęściej z alabastru, także ze szkła i porcelany. Taka forma abażuru pochodzi ze sztuki starożytnej (opisana niżej forma lampy oliwnej), jako naśladownictwo starożytnych form sztuki użytkowej szczególnie popularna stała się w XIX wieku.
Ample jako rodzaj lampy olejnej
W starożytnej sztuce użytkowej ampla była to lampa olejna w kształcie płytkiej misy, podwieszona na łańcuszkach. Taka forma lampy wykształciła się w sztuce rzymskiej. Od V wieku ample, dla zwiększenia siły światła, zawieszano w grupach. Ample, przybierające ozdobne, dekoracyjne formy, stały się także częstym elementem wyposażenia świątyń wczesnochrześcijańskich oraz meczetów.
Etymologia
Słowo pochodzi z języka łacińskiego, w którym oznacza “uchwyt”, “uszko”. Do języka polskiego słowo nie przeszło jednak bezpośrednio z łaciny, ale za pośrednictwem niemieckiego wyrazu Ampel. W języku niemieckim, prócz znaczenia podstawowego (opisany rodzaj lampy), Ampel to także sygnalizacja świetlna (w tym popularny w Berlinie Ampelmann) oraz donica wisząca wzorowana na lampie wiszącej na łańcuszku.
Porównaj: apla, w poligrafii i w sztukach plastycznych.
Bibliografia:
- Słownik terminologiczny sztuk pięknych.
- Słownik sztuki dekoracyjnej.