Amalgamacja

Amalgamacja, także amalgamacja kulturowa – w naukach społecznych: mieszanie się elementów pochodzących z różnych kultur w wyniku kontaktu, które prowadzi do wykrystalizowania się nowej, swoistej całości kulturowej. W sensie ogólnym: stopienie się i ujednolicenie w pewną całość wielu różnych składników. Przeciwieństwem amalgamacji jest dyferencjacja (dyferencjacja kulturowa).


Zobacz też: adaptacja kulturowa.

Sam termin “amalgamacja” pochodzi z metalurgii. Amalgamat to stop metali, w którym jeden z głównych składników stanowi rtęć (w łacinie średniowiecznej: amalgama). W sensie chemicznym i technicznym “amalgamacja” (także “amalgamowanie“) to rozpuszczanie metali w rtęci, względnie powlekanie ich amalgamatem. W podobnym sensie używa się metafory “amalgamat kulturowy”, oznaczającej “stopienie się różnych elementów kulturowych” (podobnie “mieszanina kulturowa”, “zlepek kulturowy”, “konglomerat kulturowy”).

W polskiej myśli społecznej oryginalną koncepcję amalgamacji opracował Ludwik Gumplowicz. Współcześnie jednak, ze względu na omówione niżej konotacje rasistowskie, których niekiedy nabiera ten termin, jest on coraz rzadziej stosowany w naukach społecznych. Zastępuje się go innymi, bliskoznacznymi pojęciami, takimi jak “integracja międzykulturowa”, “synkretyzm kulturowy” i “uniformizacja kulturowa”.

Przenikanie się rozmaitych elementów kulturowych to szczególnie często wymiana kulturowa między “kulturami centrum” i “kulturami peryferii”. W obrębie kultur centrum dokonuje się modyfikacja kulturowa na skutek reinterpretacji jej właściwości przez kultury peryferyjne. Kultura centrum stymuluje natomiast utajone właściwości kultur peryferyjnych.

Amalgamacja: Ludwik Gumplowicz

Pojęcie amalgamacji obecne jest w myśli społecznej Ludwika Gumplowicza (1838-1909), reprezentanta darwinizmu społecznego. Teoria podboju Gumplowicza głosi, że walka o byt między grupami ludzkimi stanowi podstawowy proces społeczny.  W wyniku podboju jednej grupy przez inną powstaje państwo – siła stanowiąca instrument panowania zwycięzców nad pokonanymi.

Naród, połączony więzią duchową. krystalizuje się dopiero po powstaniu państwa. Jest to możliwe nie tyle pomimo ciągłej walki obcych sobie elementów, co raczej dzięki niej, gdyż prawa walki rządzą nie tylko wewnętrznym rozwojem państwa, ale też warunkują wzajemne oddziaływanie na siebie grup ludzkich. W skutek tych wewnętrznych konfliktów zachodzi proces amalgamacji, rozumiany tu jako “stapianie się” grup. Proces ten polega na łączeniu się w jedną całość kulturową różnych grup, przede wszystkim poprzez asymilację ludów podbitych. Nowa grupa wytwarza prawo, narzucając je grupom podbitym.

Kontekst rasistowski terminu

W koncepcjach rasistowskich, w tym w tzw. “rasizmie naukowym”, podejmowano problematykę mieszania się różnych ras oraz postulowano konieczność zachowania “czystości rasy”. Problem ten rozpatrywano zwłaszcza w kulturze amerykańskiej, w której obowiązywał kulturowy i prawny zakaz małżeństw międzyrasowych (anti-miscegenation laws, prawa obowiązujące aż po 1967 rok). Jak wspomniano wyżej, ze względu na tego rodzaju kontekst termin “amalgamacja” jest dziś coraz częściej unikany w naukach społecznych.

Terminu używano w Stanach Zjednoczonych początkowo głównie w odniesieniu do relacji seksualnych między przedstawicielami różnych ras. Seks między rasami uznawano już w kolonialnej Ameryce za sprawę wstydliwą, a nawet za grzech. Sam termin pojawił się około 1830 roku, kiedy to abolicjonistów zaczęto nazywać obraźliwie “amalgamacjonistami” (zob. abolicjonizm).

Bibliografia:

  • Pitrim Sorokin, Contemporary Social Theories, 1928.

Tagi
Encyklopedia socjologii

Dodaj komentarz