Akt perlokucyjny

Akt perlokucyjny (także perlokucja lub aspekt perlokucyjny aktu mowy) – w filozofii języka i językoznawstwie: akt mowy, jeden z trzech rodzajów aktów mowy w teorii aktów mowy sformułowanej przez J.L. Austina, reprezentanta tzw. filozofii oksfordzkiej, nurtu filozofii analitycznej. Pozostałe dwa rodzaje to akt lokucyjny i akt illokucyjny. Akt perlokucyjny to wywoływanie w odbiorcy wypowiedzi rozmaitego rodzaju wpływów – wpływu na jego myśli, zachowania i uczucia. Może to być gniew, rozbawienie, zadowolenie, zmiana decyzji. Główne funkcje aktu perlokucyjnego to sprawienie, by odbiorca wypowiedzi wykonał jakąś czynność lub podjął jakieś przekonanie.

W innych językach: oryginalny termin angielski to perlocutionary act, względnie perlocution. W języku francuskim – perlocutoire. W języku niemieckim: perlokutionärer Akt.

Akt perlokucyjny a konwencje językowe i społeczne

W odróżnieniu od aktu lokucyjnego i aktu illokucyjnego, które stanowią niższe, uprzednie formy organizacji mowy, perlokucja nie zależy wyłącznie od konwencji językowych i społecznych. Nie zależy od konwencji, gdyż skutek, jaki wypowiedź wywrze na odbiorcach nie jest możliwy do przewidzenia ani dzięki znajomości założeń sytuacji komunikacyjnej, ani na podstawie analizy samej wypowiedzi. Skutek, jaki wypowiedź wywiera na odbiorcach zależy także od czynników indywidualnych, przede wszystkim od indywidualnych dyspozycji odbiorców.