Akt lokucyjny

Akt lokucyjny – akt mowy; jeden z trzech rodzajów aktów mowy w teorii aktów mowy sformułowanej przez J.L. Austina, reprezentanta tzw. szkoły oksfordzkiej, nurtu filozofii analitycznej. Pozostałe dwa to akt perlokucyjny i akt illokucyjny. Akt lokucyjny to czynność wypowiedzenia czegoś, czemu przypisać można znaczenie. W użyciu są także terminy lokucja oraz aspekt lokucyjny aktu mowy.

W innych językach: oryginalny termin angielski to locutionary act. W języku francuskim – acte locutionaire lub locutoire. W języku niemieckim: lokutionärer Akt.

Akt lokucyjny obejmuje więc samo powiedzenie czegoś, czemu da się przypisać znaczenie: artykulację dźwięków, wypowiedzenie słowa lub zdania. Jest to pierwotny akt mowy, nie obejmujący jeszcze takich czynników zewnętrznych wobec czystej wypowiedzi jak nadawca, odbiorca, sytuacja i kontekst.

Akt fonetyczny, akt fatyczny i akt retyczny

Aktu lokucyjnego dokonuje się przez jednoczesne wykonanie trzech współdziałających aktów podrzędnych. Są to akt fonetyczny, akt fatyczny i akt retyczny. Formują one wypowiedź tak, by zgodna była z trzema różnymi, właściwymi dla każdego subaktu poziomami organizacji językowej.

Akt fonetyczny (oryginalny termin angielski – phonetic act) to – w odniesieniu do wypowiedzi mówionych – zgodna z właściwymi dla danego języka regułami fonematycznymi artykulacja dźwięków. Podobnie wtórnie w odniesieniu do wypowiedzi pisanych. W ich przypadku akt fonetyczny, czy też jego ekwiwalent, polega na zgodnym z regułami ortografii danego języka zapisie liter i dźwięków.

Akt fatyczny (oryginalny termin angielski – phatic act) to takie sformułowanie szeregu dźwiękowego, które zgodne jest z występującymi w danym języku regułami budowania wyrazów (słowotwórstwo, fleksja, afiksacja) oraz gramatycznego i syntaktycznego łączenia wyrazów (w wypowiedzenia, zdania). Samo słowo “fatyczny” wywodzi się od greckiego czasownika φημί, phemi, “mówić”, “powiadać”, oraz utworzonego od niego imiesłowu φατός, phatos, “mówiony”, “powiedziany”.

Akt retyczny (oryginalny termin angielski – rhetic act) to zgodne z regułami semantycznymi (znaczniowymi) danego języka używanie słów i zdań. Ma się tutaj na myśli także wyposażanie ich w określony sens i odniesienie (referencję). Etymologia: od greckiego rzeczownika ῥῆμα, rema, “coś wypowiedzianego”, “słowo”.