Akt filmu
Akt, także akt filmu lub akt filmowy – podstawowy odcinek taśmy filmowej, który mieści się w jednej typowej kasecie taśmy filmowej. Projekcja typowego aktu filmowego trwa około 11 minut. W języku angielskim: reel lub roll. Jako jednostka długości filmu termin ten występuje przede wszystkim w archiwistyce.
Standardowy odcinek taśmy filmowej ma długość 300 metrów dla taśmy filmowej 35 mm, a 120 metrów dla taśmy filmowej 16 mm. Każdy akt filmowy, nawinięty na szpulę, przechowuje się w osobnym pudle metalowym specjalnego typu (kaseta).
Zgodnie ze współczesną praktyką eksploatacyjną, kopia projekcyjna utworu filmowego dzieli się często na tzw. akty podwójne. Długość aktu podwójnego to 600 metrów dla taśmy 35 mm i 240 metrów dla taśmy 16 mm.
Widoczne często w trakcie projekcji starszych filmów białe kółko w prawym górnym rogu ekranu to właśnie oznaczenie końca aktu. Stanowi ono sygnał informujący operatora o konieczności uruchomienia kolejnej rolki filmowej. Spotyka się także inne oznaczenia, np. biały kwadrat lub trójkąt. Migające białe kółko w filmie wiąże się z niszczeniem taśmy i nanoszonymi “na oko” poprawkami.
Współcześnie konieczność podziału filmu na akty wiąże się przede wszystkim z wygodą – pudełko z niepodzieloną taśmą filmową byłoby bardzo duże i ważyło kilkadziesiąt kilogramów. Współczesny gotowy film fabularny ma zwykle 10 lub więcej aktów.
Akt filmu a akt teatralny. Pochodzenie terminu
Pojęcie aktu w definicji znanej z teatrologii i teorii literatury w zasadzie nie odnosi się do filmu, właściwie nie ma więc terminu “akt filmu” o znaczeniu bliskim terminowi “akt dramatu”. Współcześnie można się jedynie sporadycznie spotkać w niektórych dziełach filmowych z nazwanymi w ten sposób częściami filmu, co stanowi pewien rodzaj zabiegu stylizacyjnego. Porównaj akt teatralny, a także różne inne znaczenia słowa “akt“.
Określenie “akt filmowy” pochodzi jednak z terminologii teatralnej, a w przypadku filmów przedwojennych często możemy spotkać się z określeniami typu “film w pięciu aktach” czy “sześcioaktowa komedia”. W dawnych filmach spotyka się często także napisy rodzaju “akt trzeci” czy “koniec aktu pierwszego”. Początkowo, kiedy filmy były jeszcze bardzo krótkie, nie istniała jeszcze konieczność dzielenia ich na części. Kiedy pojawiły się filmy trwające dłużej niż kilkanaście minut, w sposób naturalny przejęto konwencję teatralną, dzieląc filmy na akty. Jednocześnie długie filmy nie mieściły się w jednej puszcze – w sposób naturalny przyjęto więc także konwencję, że jeden akt jako jednostka podziału treści to jednocześnie jedna puszka taśmy filmowej.
Pierwotnie akt filmu nie był więc, jak dzisiaj, jedynie określeniem technicznym, odnoszącym się do podziału taśmy filmowej, ale także określeniem zwartej jednostki treści dzieła, tak samo jak w przypadku aktu dramatu. Podział na akty filmu zanikł głównie dlatego, że fabuła filmów stała się bardziej zwarta – tracąc podobieństwa do konstrukcji fabuły dramatu, a antrakt okazał się w kinie niepraktyczny.
Rolka
Podobne znaczenie ma określenie “rolka” (w języku angielskim także reel), oznaczające orientacyjną miarę długości filmu i zarazem stanowiące przybliżoną miarę długości jego projekcji. Film jednorolkowy trwa około 11 minut – tego rodzaju filmy dominowały we wczesnej fazie rozwoju kinematografii.