Abbas I Pasza

Abbas I Pasza, Abbas I Hilmi (ʿAbbās Ḥilmī I), 1813-1854 – władca Egiptu (wali, wicekról) w latach 1848-1854, formalnie zależny od Imperium Ottomańskiego, faktycznie niezależny władca. Należał do dynastii kedywów Egiptu, którą założył jego dziad, Muhammad Ali. Wstrzymał wiele jego mających na celu modernizację kraju reform. Jego pokojowe rządy przyniosły jednak Egiptowi pewną stabilizację i pomyślność oraz uspokojenie zaburzeń wewnęrznych.


Dzieciństwo i rodzina

Urodził się 1 czerwca 1812 roku w mieście Dżudda (Dżedda, Juddah – obecnie Arabia Saudyjska). Wychowywał się w Kairze. Jego ojcem był Tusun Pasza, zmarły w 1816 roku syn Muhammada Alego. Otrzymał staranne wychowanie, od dzieciństwa jego dziad przygotowywał go do objęcia rządów.

Stryj Abbasa, Ibrahim Pasza, objął władzę nad Egiptem po starym i zniedołężniałym Muhammadzie Alim, jeszcze za  jego życia. Rządził krótko, tylko przez kilka miesięcy 1848 roku. Gdy zmarł, do rządów powrócił na kilka miesięcy Muhammad Ali, który jednak także wkrótce umarł. Abbas I rządy objął więc nie po stryju Ibrahimie, lecz bezpośrednio po dziadku.

Jeszcze jako młody człowiek walczył w Syrii pod dowództwem stryja Ibrahima Paszy. Powierzano mu też wiele ważnych stanowisk w administracji i w wojsku.

Abbas I Pasza: Rządy w Egipcie

Jego rządy przyniosły krajowi stabilizację, ale też wstrzymanie lub przynajmniej zaniechanie wielu reform, za pomocą których Muhammad Ali chciał zbliżyć Egipt do Zachodu. Często określany w literaturze jako władca reakcyjny, konserwatywny –  co jednak, choć rzeczywiście oddalił wielu zachodnich doradców sprowadzonych do Egiptu przez dziada, jest pewną przesadą. Mimo niechęci do cudzoziemców, zezwolił Brytyjczykom na budowę w 1851 roku kolei między Aleksandrią i Kairem. Brytyjczycy wspierali go w zamian za to przeciw Turkom (spór dotyczył przede wszystkim wprowadzenia w Egipcie tanzimatu, czyli unowocześnienia kraju na wzór turecki). W czasie wojny krymskiej (od 1853) wspierał walczących razem Turków i Brytyjczyków.

Znacznie obniżył cła i podatki, zniósł monopole państwowe. Przywiodły go do tego kroku raczej pewne wady charakteru i antyeuropejska paranoja, niż refleksja. Chłopi egipscy bardzo jednak na tym skorzystali. Zamykał jednak założona przez dziada fabryki i szkoły wojskowe, zmniejszył też liczebność armii egipskiej do zaledwie 9000 żołnierzy. Wstrzymał też budowę tamy na Nilu oraz sprzeciwiał się wysuwanej przez Francuzów propozycji budowy Kanału Sueskiego. Wszystkie te daleko idące oszczędności także przyczyniły się jednak do znacznej poprawy sytuacji ekonomicznej najbiedniejszych.

Koncesję, którą Brytyjczycy uzyskali na budowę kolei między Aleksandrią a Egiptem, oczywiście pierwszej w kraju, realizował Robert Stephenson (syn wynalazcy kolei George’a Stephensona). Naprawiono także drogę między Kairem a Suezem. Mimo antyeuropejskiego nastawienia władcy, zależność gospodarcza od Wielkiej Brytanii stale się zwiększała – Egipt był  bowiem wielkim eksporterem potrzebnej angielskiemu przemysłowi tekstylnemu bawełny.

Siły wojskowe, które wysłał w czasie wojny krymskiej jako pomoc dla Imperium Ottomańskiego, były dość znaczne – liczyły 20000  żołnierzy. Odniosły jednak bardzo duże straty.

Prowadził samotniczy tryb życia, znany był jednak także z zamiłowania do przepychu luksusu. Podobnie jak w wytykaniu mu nadmiernej niechęci do Zachodu, spotkać można się z hiperbolizacją wad jego charakteru. Miał być nie tylko reakcyjny, ale też okrutny, samolubny, skłonny do intryg. Współcześni historycy w tym – przestarzałym już – czarnym obrazie Abbasa I widzą echo walk politycznych jego czasów, które doprowadziły do powstania wielu fałszywych, sfabrykowanych relacji źródłowych.

Zmarł 16 lipca 1854 roku w miejscowości Banha koło Kairu. Zginął prawdopodobnie zamordowany przez sługi, przyczyny jego śmierci nie są jednak całkiem jasne – jako oficjalną przyczynę zgonu podano atak apopleksji. Morderców, dwóch mameluków, wysłała prawdopodobnie żyjąca w Stambule ciotka Abbasa, powodowana żądzą zemsty ze względu na rzekomą krzywdę, którą Abbas wyrządził swoim krewniakom przy podziale spadku.

Następcą Abbasa I był Said Pasza, czwarty, najmłodszy syn Muhammada Alego.


Tagi
Encyklopedia historyczna

Dodaj komentarz